اوزانلار ديارينين غريب اوزاني
يازان : احمد اسدي
( بو یازی آشیق حسین اوزانلی نین ۲۲ ایل وفاتیندان کئچمه سینه باخمایاراق، اونون حاقیندا یازیلان ایلک یازی دیر.)
يوردوموز آشيق صنعتينين بئشيگي اولاراق، هر کندينده و شهرينده آشيقلارين ايزي ايله راستلاشماق اولور.
بو سيرادا آشيقلارين آدي ايله ايلگيلي کندلريميزه ده راست گلمک اولور. قاراداغدا اوزان و آشيقلي کندلري، سايين قالادا يوخاري اوزان و آشاغي اوزان کندلري، زنجانين هجهريسينده اوزان کندي، اورمودا ايسه اوزان مليک، اوزان اسکندري و قيزيل آشيق کندلري.
بو کندلره نهدن بو آدلارين وئريلمكلري، هله ليک بيزه آيدين دگيل. آما بير زاد آيديندير، او دا بو، خاطرلاتديغيميز کندلرين جماعتي کئچميشده آشيق اهلي اولوب و سؤز-صحبت بيليرميشلر. اولا بيلر اوزاق کئچميشلرده بو کندلر اوستاد اوزانلارين مسکني اولوبلار و يا اؤز بؤلگهلرينده اوزان-آشيق اوجاغي اولوبلار.
سؤزوموز اورمونون اوزان کنديندهدير. اوزان آدي ايله مشهور اولان اوزان مليک، اورمونون باراندوز ماحاليندا يئرلشير.
بو کندين اورمو شهري ايله آنجاق نئچه کيلومتر آراسي وار. باراندوز ماحالي اولو آشيق، شاعر و عارفيميز دوللو مصطفانين اؤز وصيتي اوزره تورپاغا تاپشيريلديغي يئردي.
دوللو مصطفي نيه باراندوزدا تورپاغا تاپشيريلماغيني ايستهييب؟ بو اؤزو بير مسئلهدير. اولا بيلر، کئچميشده، بورا آشيق اوجاغي اولوب.(اوزان کندينينده آدي بونونلا ايلگيلي اولا بيلر.) بلکه دوللو مصطفا دا اونون اوچون اؤز دوغما ماحاليندا يوخ، باراندوزدا مزارينين سالينماسيني ايستهييب.
آما هر نه دي، دوللو مصطفانين مئيليني باراندوزا سالان بير جاذبه وار ايميش. هله دوللو مصطفادان ياريم عصر سونرا باراندوز کندينده آشيق حسن چوبان(خان چوبان) آدلي بير اوستاد آشيق دا ياشاييرميش. اورمونون آدليم آشيغي، آشيق درويش ده اونون شاگردلريندندير.
آشيق درويش جوان ايکن، آشيق چوبانا خدمت ائتمگه باراندوزا يوللانيب، ايکي ايل آشيق چوبانا شاگردليک ائدير.
ايندي آشيق درويش سبکي ايله مشهور اولان، سبک ده منجه ائله باراندوز سبکيدير. آنجاق، او ماحالدان بو سون دؤورده اوستاد آشيقلارين اولماماسي، باراندوز سبکينين آديني ايتيريب و آشيق درويشين ده آدليم اولماسينا گؤره، بو سبکين آدي دگيشيلرک، درويش آدينا دئييليب.
آما کئچک اوزانا. باراندوزدا يئرلشن اوزان کندينين جماعتي علوي(اهل حق) تورکلريندن تشکيل تاپيب. بو کندده اؤنجهلر ايکي آشيق ياشاييب. بيري آشيق امراه اوزانلي و او بيريسي آشيق حسين اوزانلي.
آشيق امراهين نه زمان ياشاييب، نه زمان وفات ائديگيندن خبريميز يوخدور. ان آزي 100 ايل بوندان اؤنجه ياشاميش اولا بيلر. آما سؤزوموز آشيق حسين اوزانلي اوستوندهدير.
آشيق حسين اوزانلي آدي ايله مشهور اولان، حسين محمد اوغلو سلطاني ،1305-جي گونش ايلينده اوزان مليک کندينده دونيايا گؤز آچدي. آشيق حسين اورمونون علوي تورکلريندنايدي. بو دگرلي آشيق اوشاق ايکن آناسيني ايتيرهرک، يتيم قالميشدير.
اونون سازا- سؤزه علاقهسي يئني يئتمه دؤورلريندن باشلايب، تقريباً 20 ياشي اولدوغو بير واختدا آشيقليغا مشغول اولور. مختلف کندلره و شهرلره تويلارا گئدير.
آشيق حسين جوانليقدا اورمويا کؤچور و بير آز مدتده قوشاچايدا ياشايير. اونون بير قيزي، بير اوغلو واردير.
آشيق حسينين اؤزونه مخصوص سبکي اولاراق، سازي، بو بيري آشيقلاردان بير آز فرقلي چاليرميش. آشيق حسينين اوخوماغي و صحبتلرده دئييشيده، اؤزونه مخصوص ايدي.
شيرين ديلي و خوش لهجهسي ايله داستانلاري اوستاجاسينا ايفا ائديردي. اونون قوپوزو دا فرقلي ايميش.
بيلديگيميزه گؤره اورمو آشيق مکتبينده قوپوزون تئللري 7 و تبريز-قرهداغ آشيق مکتبينده 8 اولور، آما آشيق حسينين قوپوزو 9 تئللي ايميش. او اورمو آشيق هاوالاريندان علاوه، تورکيه هاوالاري و موغاملاري دا بعضاً سازدا ايفا ائديرميش.
اونون ساز چالما قابليتي ده اوستون ايدي.
بير سيرا آشيق هاوالاريميز وار، چتين و آغير هاوا حساب اولورلار و هر آشيق اونلاري چالماق ايستهمز آما آشيق حسين بو هاوالاري لاپ اوستاجاسينا ايفا ائديب عهدهسيندن گلميشدي. بونلاردان مسلمان کشؤوروسو، شاغي، دول هجراني کيمي هاوالارين آدلاريني چکمک اولار. اليميزه چاتان کاسئتلر ده بو سؤزو آيدين و آشکار بللنديرير.
توپلاديغميز معلومات اساسيندا، اونون ان سئوديگي هاوالار ديوان، تجنيس، جمشيدي و خالداري اولموشدور.
آشيق سئورلرين دئديگينه گؤره خالداري هاواسيني هله اونون کيمي چالان اولماييب.(بو هاوا اينديليکده، آرادان گئتمک اوزره دير و آشيقلار چالماييرلار.) آشيق حسينين ان سئوديگي آشيق داستانيدا شاه اسماعيلين داستاني اولموشدور.
آشيق حسين اوخودوغو هاوالاردا چوخ آشيق داستانلارينين شعرلريني اوخوسا دا، رحمتليک پورآذر و جوانمردين شعرلريندن ده آرا-سيرا اوخويورموش. اونون بير چوخ آشيق ايله دوستلوغو اولوب و عموميتده اورمو آشيق محيطينده اولان آشيقلارين دئمک اولار هاميسي ايله تانيش اولوب. آنجاق صنعت دونياسيندا ان ياخين يولداشي، آشيق درويش اولوبدور. آشيق درويشه عاشق اولان حسين، اونون معرفتي و هنري قارشيسيندا هر زمان باش اگيب و احترام ايله ياناشيب.
ان ياخين دوستو، درويش ايله اوزون زمانلاردان دوستلوق علاقهلري قوروب و دائماً ايلگيده اولموشدولار. درويشين سسيني و چالقي طرزيني چوخ سئورميش.او هم ده اورمونون آدليم آشيغي، آشيق فرهادين بعضي هاوالاردا پنجهسيني اؤيرهنرک، اونا اوخشار چاليرميش. آشيق دهقانين دئديگينه اساسلاناراق، آشيق فرهاد شوخلوق ايله دئيهرميش بو حسين منيم پنجه¬مي اوغورلاييب! ائله منه تاي چالير!
نهايت بير عؤمور آشيقليقدا زحمت چکن آشيق حسين 1369/10/2تاريخينده دونياسيني دگيشير و آشيق ويصل دئميشکن، صادق ياري تورپاغا قوووشور و اؤزو ايله برابر سينهسينده اولان، ائليميزين سؤز خزينهسيني تورپاغا آپارير. اوزانيميزين مزاري توپپوزآوا کندينين مزارليغيندا يئرلشير.
تأسفلر اولسون، اونون ديريليگينده قدريني بيلن انسانلارين سايي چوخ آز اولدو. دئمک اولار بير پارا مسئلهلره گؤره اونون کيم اولدوغونو دوشونه بيلمهديلر.
آشيق حسين منزوي بيريسي اولاراق، عؤمرونون سون ايللرينده کندلرينده و اؤز ائوينده يالقيز ياشادي. اوزان کندينين جماعتي ده اونا چوخ دگر وئرمهديلر و دئمک اولار ائله بونا گؤره ده صنعت دونياسيندان آيريلاراق، يالقيز و منزوي بير انسانا چئوريلدي.اونون روحونا بير فاتحه دئيهرک، اومود ائديريک، کئچميش اوزانلاريميزين يوللاري ايتيب باتمايا و قدرلري ديري ايکن بيلينه.
------------------------------------------------------------------
قایناق شخصلر:
1-آشيق حسينين نوهسي، همت سلطاني جنابلاريندان بيلگيلريني اختياريميزدا قويماغينا گؤره اؤز تشکرومو بيلديريرم.
2-اوزان کنديندن اولان، ائلیمیزین خوش صحبت و دگرلي شاعري قهرمان اکبري(دوغوم 1333) جنابلاريندان دا اؤز بيلگيلريني اختياريميزا قويدوغونا گؤره درين تشکرومو بيلديريرم. اکبري جنابلاري، آشيغين عؤمرونون سون ايللرينده سيرداشي و دردداشي اولوب ، مرتب اونون ائوينه گئديب، اونونلا گؤروشورموش. بورادادا اکبری جنابلارینین ایکی شعرینی سیز عزیز اوخوجولاریمیزا تقدیم ائدیریک.
گول كيمي دير
سنين او حسن جمالين ساناسان گول كيميدير
هؤروگون دالدان اگيلميش سويا سونبول كيميدير
اورهگين سن كيمه وئردين گؤزهليم بيلمهديم هئچ
منيم آنجاق سنه مئيليم گوله بولبول كيميدير
كيرپيگين صف- صف اولوبدور قاشين آلتيندا دوروب
ييخماغا دوشمن ائوين ال بير اولان ائل كيميدير
سنين او شكّر شهدين نهيه گؤر اوخشاري وار
بير ياشار كؤرپه اوشاقدا آچيلان ديل كيميدير
سن گل اغياره اينانما يارا بئل باغلاگيلن
يار يار اولسا سني ساخلار دلييه چؤل كيميدير
گل اوزاق گزمهگيلن اكبريدن مسكيندير
مسكينين گؤز ياشي داغ-داشي ييخار سئل كيميدير
سنده دی
ای نازنین سلیمانین شوکت شانی سنده دی
بدخشانین لعل گوهر درخشانی سنده دی
هر گؤزلین بیر آدی وار، هر میوهنین بیر دادی
عرشیدهکی ملکلرین بیر نشانی سنده دی
***
گؤزللیکده نئجه گؤردون سن یوسف کنعانی
عشق پردهی عصمتدن چیخارتدی زولئیخانی
ترسا قیزی چوخ اینجیتمه بیزیم شیخ صنعانی
اولسا اگر اونون دردی بیل درمانی سنده دی
***
گؤزلرین جلاد اولوبدور وئریری فرمان جنگ
قاشین کمان کیرپیگین اوخ آتیر منه توپ توفنگ
بهار اولموش گوللر آچمیش گول باغیندا رنگ به رنگ
صبا دگمیش زولفون اولموش پریشانی سنده دی
***
اذن وئرسن گؤزلرینه بیرده تکیم گؤزومو
دوروب باشینا دولاننام یئره سالما سؤزومو
اؤلن گونده سنه ساری دؤندرهرم اوزومو
اکبریدن اوز دؤندرمه دین ایمانی سنده دی
آدیم احمد اسدی دیر. اورمودا یاشاییرام.