کؤنوللری فتح ائدن "چنگیز"/احمد اسدی
آشیقلارین دونیاسی چوخ بؤیوک و گئنیش بیر دونیا اولاراق، بؤیوک انسانلاری طلب ائدیر. بو گئنیش دونیادا کئچمیشلردن بری چوخ بؤیوک و عارف انسانلار آشیق آدی ایله گلیب شعرلر سؤیله ییب، داستانلار و هاوالار یارادیب، اؤزلریندن بیزه نشانلار قویاراق فانی دونیانی ترک ائدیبلر. بو آشیقلاردان، دده قوربانی، آبدال مسکین، توفارقانلی عباس، خسته قاسم، دوللو مصطفی، دده علعسگر و چوخلو عارف آشیقلارین آدلارینی افتخارلا چکمک اولار. بو آدلارین چکدیگیمیز آشیقلار هر بیریسی اؤز یئرینده بیر عارف و داهی انسان اولاراق، آشیقلیقدا چوخ بؤیوک رول اوینایاراق، آشیق ادبیاتینین شعرینده، داستانلاریندا و هاوالاریندا ائتگی بوراخیبلار.
بو آرادا بیر مسئله نی اونوتمامالی ییق. اودا بو، اوزون کئچمیشلردن سوزولوب گلن آشیقلارین آدلاری و سانلاری نیه محدود اولوب و چوخلارینین آدلاری گلیب گونوموزه قدر چاتماییب و تاریخ صحیفه لرینده سیلینمک زوروندا اولوب و یالنیز بیر سیراسینین آدینی بوگون بیلیریک؟ بو سؤالین جوابی، اوسته خاطرلاتدیغیمیز کیمی چوخ آیدین و بللی دیر، او دا بو آشیقلارین اؤز چاغلاریندا و ساحه لرینده آشیقلیقدا بوراخدیغی ایزلر اولوبدور.
بو مقدمه ایله، بوگونوموزه کئچیریک. آشیقلیغیمیز یئنی عصرده بیر آز ضعیفله سه ایدی ده، بو صنعت ائله اوستاد آشیقلار یئتیردی کی، بو صنعته یئنی جان و روح باغیشلادیلار. آشیق صنعتینی افسانه وی تولو قوشونا اوخشادیرساق، بو انسانلارین ایشلری و چالیشیقلاری بو صنعتی حیاتینین ضعیف بلکه ده سون چاغلارینا چاتارکن یئنیدن سیلکه له ییب، آذربایجان سمالارینا قالدیریب و بایراغینی یئنی نسیلین ایچینده اسدیره رک، قالارغی ائتدی.
بو آشیقلاردان بیری و منجه ده ان اؤنملیسی، آشیق چنگیز مهدی پور اولوب. آشیق چنگیز اؤزوندن گؤستردیگی بؤیوک اوستالیقلا و اوستون تکنیک لری ایله بؤیوک اوغورلار قازانیب. او کؤنلونده اینجه، ائپیک و دویغولو آشیق هاوالاری ایله اؤلکه لری و کؤنوللری فتح ائده رک دونیانین صنعت میدانلاریندا اؤزونه مخصوص یئر آییردی. اونون شهرتی نه تکجه آذربایجان و ایرانا، بلکه بوتون دونیایا گئدیب چاتدی. ائله بونا گؤره ده آشیق چنگیز چوخلو اؤلکه لرین دعوتی اوزره اورا قوناق گئدیب، آتا-بابا صنعتیمیز اولان آشیق صنعتینی آمریکادان آوروپایا، آوروپادان ژاپونیایا قدر تانیتدیردی. اونون خارجی سفرلرینین نتیجه سی سازیمیز و سؤزوموزون دونیانین کولتورل دایره لرینده تانینماسی اولوب . بو دا هر کسین الیندن گلمه ین بیر ایشدیر.
اوستاد چنگیز مهدی پور 1340-جی ایلده، کلیبرین شیخ حسنلی کندینده دونیایا گؤز آچدی. بیلدیگیمیز کیمی کلیبر، قاراداغ ماحالیندا یئرلشیر و قاراداغ دا کئچمیشلردن بری ساز-سؤز و آشیق صنعتینین بئشیکلریندن بیری اولوبدور. بونا گؤره تصادفی دگیل کی، چنگیز ده بئله بیر ماحالدا بؤیویوب بویا-باشا چاتارکن، آشیق صنعتینه ماراقسیز اولمایا. او اوشاقلیق ایللرینده، عمیسی آشیق عین الله ین ساز-سؤز بولاغیندان فایدالانیر و آشیق صنعتینه اولان سئوگینین ایلک نشانه لری ائله او چاغلاردان باشلاییر. چنگیز مهدی پور 1356-جی ایلده تهرانا کؤچرکن، اوستاد حسین اسدی نین حضورونا گئدیب، اوستاد حسین اسدی نین سئحیرلی و اعجازلی بارماقلاریندان سوزولن هاوالاردان بهره لنیر. او سونرالار، موسیقی نی علمی صورتده اؤیرنمک ایسته ییر و ائله بونا گؤره ده 1368-جی ایلده تبریزده اوستاد یحیی اسماعیل زاده نین موسیقی اوزره تئوری کلاسلارینا گئدیب، موسیقی علمینی اؤیرنمگه باشلاییر و اؤز بیلگی لرینی داها دا تکمیل لشدیریر. علمی و کلاسیک ساوادینی آتا-بابالاردان قالمیش آشیق موسیقیسی ایله بیرلشدیریب، بو موسیقییه یئنی جان وئریر. ائله بو سببدندیر، اوستاد چنگیز مهدی پورون ایفالارینا قولاق آسارکن، طبیعتی و اونون گؤزللیکلرینی دوشونمه مک امکانسیزدیر. او کوراوغلویا عاید اولان هاوالاری چالاندا، سانکی کوراوغلو معرکه قوروب و دوشمنی مبارزه یه دعوت ائدیر و یا اووشاری هاواسینی ایفا ائدنده بیر طرفدن شاد و بیر طرفدن حماسی اولان بو هاوادا بیر آغیر ائلین ظفر گونونو خاطرلادیر و ذهنلرده جانلاندیریر.
اونون هر چالدیغی و ایفا ائتدیگی هاوا آشیقلیق اوسلوبلارینا باغلی اولارکن، دگیشیکلیکلر ایله اوزلشیر و معاصرلشرکن یئنی نسیله اتحاف اولونور. بو دا آشیق هاوالاریمیزی یئنی نسیلین آراسیندا سئودیریر.
سولو و تک ساز ایفاچلیغیمیزین ان گوجلو نماینده سی اولان اوستاد چنگیز مهدی پور، هم ده بیر یارادیجی آشیق اولوب. او گؤزل ساز ایفاچیلیغیندان علاوه، هم ده بیر نئچه هاوا بسته له ییب و موسیقی خزینه میزه آرتیریبدیر.
آشیق چنگیز، چوخلو ایران و ایراندان ائشیکده اولان فئستیواللارا قاتیلیب و چوخلو مقاملار الده ائدیبدیر. بو مقاملاری و نه اوچون کسب ائتدیکلرینی و دونیا سویه سینده آشیق صنعتی حاقیندا نه لر ائتدیگینی بورادا گتیررسک بلکه ده بیر آیری مقاله یازمالی اولاجاغیق. ائله بونا گؤره ده بو یازیمیزی قیسالداراق، اونون سون واختلار الده ائتدیگی بیر اوغورو خاطرلاداراق، بو یازینی باشا وئریریک.
آشیق چنگیز مهدی پور، سون واختلار بیر دگرلی عنوان قازاناراق، توتدوغو یولدا بیر اؤنملی اوغور الده ائدیب و اؤز جدیتینین و بو صنعتده الده ائتدیگی باشاریلاری داها دا تکمیل لشدیردی.
آشیق چنگیز، ایران صنعتکارلارینین دگرلندیرمه شوراسیندا( شورای ارزشیابی هنرمندان)، بیرینجی هنری درجه سینی قازانماغا لاییق گؤروندو. بو شورا ایرانین کولتور باخانلیغینا(وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) باغلی بیر قورومدور و اورانین وئردیگی بو درجه موسیقی اوزره دوکتورا مدرکی ایله برابر و معادلدیر. اوستاد چنگیز مهدی پورا الده ائتدیگی بو اوغور مناسبتی ایله تبریک ائدیب بو مقدس آشیق صنعتیمیزی یاشاتماغینا گؤره غروروموزو بیلدیریریک. آشیق چنگیزین بؤیوک و دده آشیقلاریمیز اولان علعسگر، خسته قاسم، توفارقانلی عباس کیمی آدی تاریخلرده قالماغینا دا اینانیریق و اینامیمیز وار. بو مقامی آشیق چنگیز تکجه اؤز آدینا یوخ، بلکه یوز ایللر و مین ایللردن داغلارین قارلاری کیمی سوزولوب گلن و بیر بؤیوک چای تشکیل ائدن مینلرجه ساز و سؤز اوستادینین امکلری ساییلان آشیق صنعتی آدینا آلیبدیر و آشیقلیغیمیزین گوجونو بیر داها ثبوتا یئتیریبدیر. یازیمین سونونو اوستاد بهرام اسدینین شعری ایله بیتیررکن، اوستاد چنگیز مهدی پورا جان ساغلیغی و باشاریلار آرزی ائدیریک و اونون گله جکده الده ائده جگی اوغورلاری صبرسیزلیکله گؤزله ییریک،انشاء الله.
********
سازیم منیم
بهرام اسدی
دانیشانلار بیر-بیر سوسور دانیشدیقجا سازیم منی
مجلس اهلی قیشدان چیخیر چون دانیشیر یازیم منیم
توخوناندا مضراب تئله روحوم گئدیر، اسکی ائله
دورنالاریم قاتارلانیر، قاققیلداییر قازیم منیم
***
بو ساز بیر عالی جنابین، عزیز وجودون سازی دیر
کیمسه نی مأیوس ائیله مز، قلبه اومودون سازی دیر
اوزانلاردان بیزه قالان دده م قورقودون سازی دیر
ایلاملاردا شکیللی دیر، اورخونلاردا یازیم منیم
***
خسته قاسیمدا دیللنیب، غربتی سین چالیب غریب
یانیق کرمی ده کرم آیریلیقلاری سؤیله ییب
آلی- علعسگردن گلیب، عدالته اولوب نصیب
چنگیزین بارماقلاریندا اوزه چیخیر نازیم منیم
***
دونیالارا اون وئریریم، سرحدلری آشیر سسیم
سسیم بیر ایلاهی سس دیر بو سس منیم مقدسیم
دالغالانیر بایراغیمدا اسیر بو سس اسیم-اسیم
واریم بودور اوتانمارام، چوخوم منیم آزیم منیم.
روزنامه آرازآذربایجان/ مورخه 1/4/1392
آدیم احمد اسدی دیر. اورمودا یاشاییرام.