اورمولو شاعر، سایین بهزادنیا جنابلاری ایله مصاحبه/ دانیشیق آپاران: احمد اسدی

اشاره:

اورمو شهرینین، آغ ساققال شاعری سایین بهزادنیا جنابلاری ایللر بویودور، آشیقلار ایله گئت-گلی اولوب. بهزادنیا جنابلاری 50 ایلدن چوخدور، آشیق محیطینده و آشیقلار ایچینده یاشاییبدیر و ائله بو عامله گؤره آشیقلارین سؤز دریاسینا اودا وصلدیر. شاعر بهزادنیا اورمو آشیقلاری ایچینده سئویلن بیر شخصدیر و اورمو ادبیات سئورلریده اونو بیر باش آشاغی و آلچاق کؤنوللو انسان کیمی تانییرلار و اونو تانیان هر کیمسه، اونون اؤزونه مخصوص اولان متانتینه و خوش رفتارینا گؤره، مطلق سئومه لی اولورلار. بیزده گئدیب بو آغ ساققال شاعریمیزله گؤروشموشوک و گؤروشوموزون سیراسیندا بیر مصاحبه ائتمیشیک. سیزی بو مصاحبه نی اوخوماغا دعوت ائدیریک.

اوستاد اؤزونوزو تانيتديرين لطفاً؟

من ايرج بهزادنيا، 1318-جي ايلده اورمونون گؤلمانخانا كندينده دونيايا گؤز آچميشام.

سيز هانسي ايللردن شعر يازماق ايله مشغول اولوبسينيز؟

من تقريباً 1338-جي ايللردن بري شعر يازماق ايله مشغولام. منيم شاعر اولماغيمين دا سببي، عرب عيوضين بير بيت شعري اولدو. ماجرا دا بو ايدي كي، رحمتليك پورآذر عرب عيوضين بير بند شعريني اوخودو و داها قالانيني اوخومادي. نه قدر ده ايسته­ديلر، قالانيني اوخويا، قبول ائله­مه­دي. بو ايش باعث اولدو، من گئديب او شعرلرين قالانيني تاپام و هم ده باخام گؤرم شعر نه­ جور اولور. او شعرلري تاپيب، اوخودوم و ياواش-ياواش شعر يازماغا باشلاديم.

شعرلرينيزين قالبلري و موضوعلاري چوخ هانسي يؤنده­دير؟

منيم شعرلريمين چوخو حقيقت، تعريف، طنز. قالبلري ده هجايي شعر و آشيق شعريدير. تكجه بير دنه غزليم وار، او دا مدرسه اوشاقلارينا طنز يازميشام.

عرب عيوضدن آدين چكدينيز، سيزي شاعر ائدن شعري خاطرلاييرسينيز؟

بله، قوي اوخويوم.

زمزمدن بير ارخ آييريب، درياي عمانه قاتان

بير خورمانين ليفيگيندن آغ دئوين بندين چاتان

كافر ايله جنگ ائيله­ييب، خيبره كمند آتان

علي كيمي ار گلمه­ييب، ارنلر ميدانينا

بو شعري تئز اووجومدا خودكار ايله يازديم و نئچه مدت آختاراندان سونرا، بو شعرين بوتونونو تاپديم.

اورمونون دونياسيني دگيشميش قديم شاعرلردن، نئچه سيني آدینی چکین، لطفاً؟

محمدعلي ديه­لرلي، زينال ديه­لرلي،جارچيلي عباس، اورمولو قاسم.

 اورمولو قاسمدان آدینی، قوي اونا گؤره بير سؤز دئييم، تأسفلر اولسون، ايندي آشيقلاريميز اونون شعرلريني خسته قاسم آدي ايله اوخويورلار. شعرده قاسم گؤرنده هامينين ذهني گئدير خسته قاسما. آما بو دا شاعر ايدي و گؤزل شعرلري وار ايدي. بير سؤز ده بو شعرلره گؤره دئييم، ايندي وضعيت ائله اولوب. شعرلر قاريشيبدير. مثلاً باخين آشيق عَمرين شعريني بالوولو مسكينين آدينا يازيرلار.

ال گؤتورمز محرابيندان، محرابا ائندي امام

صف-صف اولدو ملائكلر، دوره­سين توتدو تمام

دور بيچاره آشيق عَمر ذكرين ائيله صبح و شام

بير كلمه ايله، آزاد اولار قول مبارك جمعه گون

مثلا بو شعري گؤتوروب بئله اوخويورلار:

دور بيچاره فقير مسكين آييلارسان بير زمان.

باخسانيز هئچ قافيه ­ده دوز گلمير، آما يئنه ده بو شعري اشتباه اوخويورلار.

آشيق عمر كيم ايدي؟

بيزدن چوخ قاباقلار ياشاييب، آما اوستادلاردان ائشيتميشك اصلي توركيه­دن ايدي.

شاعرلردن آد چكدينيز، آشيقلاردان هانسيلاري يادينيزا سالا بيلرسينيز؟

آشيق فرهاد، آشيق علي قيزيلباش، آشيق عزيز، آشيق چوبان.

 آشيق درويش و آشيق قشم ايله ده دوست ايديم.

آشيق فرهاددان دا بير صحبت آچين؟

آشيق فرهاد، چوخ گؤزل اوخوياردي، چوخ دا گؤزل چالاردي. آما سون گونلرينده دا سسي يئتميردي اوخويا. بيرگون بايرام قهوه­سينده كوراوغلو داستانين اوخويوردو، من ده اوردا ايديم. ايكي قاتار اوخوموشدو، سسي دا يئتمه­دي. دئدي سويوق دگيب، گئدين درويشه دئيين فرهاد چاغيرير. درويش ده آيري قهوه­ده اوخويوردو. درويشه كي بو سؤزو دئميشديلر، ائله ساز قوجاغيندا بير لحظه ­ده دورمادان اؤزو اولان قهوه­دن يعني كربلا غلامين قهوه­سيندن يولا دوشوب، فرهاد اولان  قهوه­يه دوغرو گلدي و چاتدي. درويش دئدي: بلي، اوستاد. فرهاد دئدي: درويش، منيم سسيم دوشدو، گل منيم مجلسيمي قورتار. درويش ده دئدي: باش اوسته. رحمتليك بير كلمه ­ده دئمه­دي اوستاد، آخي منيم مجلسيم او بيري قهوه­ده قالدي، مشتريلر ناراحات اولار. سونرا قهوه­چينين شاگردينه دئدي گئت او بيري قهوه­يه، مشتريلره دئ، يا اوتورسونلار بو مجلس قورتولسون يا دا مني باغيشلاسينلار و دوروب گئتسينلر. بير آيري ماجرا دا تعريفله­ييم، بيرگون تبريزدن نئچه آشيق اورمويا گلميشدي. درويش ده او مجلسده وار ايدي. درويش اوتدوق يئرده، نئچه قاتار اوخودو، اوخويانمادي. جماعت او صحنه­يه باخيردي، فرهاد حرصلنيب، درويشين اوستونه چيغيردي، سنه دئمه­ميشم دور آياغا اوجادان اوخو. بو سؤزدن سونرا درويش بير اوخوماق اوخودو كي، سسي دام-باجاني تيتره­ديردي. تبريزليلر بو ايشين علتيني سوروشاندا، فرهاد دئميشدي: درويش حياليدير و منيم يانيمدا اوتانار، اوخويا. چيغيرديم تا اؤزونه گله.

درويشدن چوخ خاطره­لريم وار، قوي بيرينده دئييم: مركز ميدانيندا شبسترليلرين قهوه­خاناسي وار ايدي. اونون دا اوزبه­اوزو ميدانين بو تاييندا درويش بير آيري قهوه­ده اوخوياردي. بير گون شبسترليلرين قهوه­خاناسيندا ايكي قاوال، ايكي بالابان و ساز ايله بير تبريزلي آشيق، حسين ناموري آددا گلميشدي و بير گؤزل مجلس قورموشدو. دا سسي قهوه­ني و دور-برين توتموشدو. درويش ده مركز ميدانينين بو بيريسي يانيندا كربلا غلام قهوه­سينده مجلس قورموشدو. مجلسين لاپ او شيرين يئرينده آشيق حسين الي ايله بالابانچيلارا اشاره ائله­دي و دئدي: ساخلايين، ائويز ييخيلماسين، گؤرمورسوز قره باغي هاواسینی نئجه اوخور، درويشين سسي  مني بوغدو، دايانين، اوره گیم پاتلاییر.

درويش نيه ملت آراسيندا، محبوبدور و هله­ده هله­دير، سئويلير؟

درويش ادبلي ايدي. معرفتلي انسان­ايدي. درويشين مجلسينده اون آلتي ياشدان آشاغي پول چيخارديب وئرسه­ايدي، آلمازدي. مجلسلرينه سربازلار گلرديلر و چيخارديب پول وئررديلر، ايسته­مزدي و دئيه­ردي: بالا بو نه ايشدير، منيم حاقّيمدير، سنين جيبينه پول قويام، سن سربازسان، پوللاري قوي جيبينه. درويشي معرفتي بو قدر محبوب ائتميشدي، يوخسا ائله همان اوخوماقلاري او بيري آشيقلار دا اوخويارديلار. بير ده سسينده ده بير نوع يوموشاقليق و حزن وار ايدي. آنام گيل ايله قوهوم­ايديلر.منيم داييملا دا گئت-گلي وار ايدي، ائله منه ده عؤمردونون سون گونلرینه قدر دايي دئيه­ردي.

آشيق عزيزه گؤره، نه دئيه بيلرسينيز؟

آشيق فرهادين شاگردي ايدي. چوخ وعده عزيز ايله فرهادين سسي سئچيلمز ايدي. ايكيسي ده بير قايدادا چالارديلار.

كئچميشلرده بايرام دبلريندن نه دئيه بيلرسينيز؟

بايرام اولماميشدان، آروادلار آغ تورپاق ايله دام-دوواري بويايارديلار. گؤروشه گئدنده ­ده بير دنه آلما و يا نار جيبلرينده گؤروش اوچون آپارارديلار. قديملر ائودن چيخاندا، كندين بوتون ائولريني بير بير دولانارديلار، آديناد ا سيرا دئيه­رديلر. چرشنبه آخشامي كيليدي قويارديلار آياق آلتيندا و نيت ائديب قولاق آسارديلار و او سؤزلر ايله گلن ايلي يوزارديلار.

كوسولولري آغ ساققاللار گئدرديلر، بيرينين ائوينه و اونو گؤتوروب آپارارديلار، او بيريسينين ائوينه و باريشديرارديلار. اونلار دا هئچ واخت آغ ساققاللارين حؤرمتيني سينديرمازديلار. قانلي-پيچاق دوشمن ده اولسايديلار، گرك باريشايديلار. بايرامين 13-جو گونونده ده چيخارديلار چؤللره و جوانلار كؤز آغاجي، پيلله دسته، توپ عربي اويونلاريني اوينارديلار.

سيزجه شاعر نه زمان شعر دئيه­ر ؟

شاعرين باشينا بير اويون و يا بير ايش گلمه­سه، يا ضربه يئمه­سه­، يا طبيعتدن الهام آلماسا منجه شعر دئيه بيلمز، دئسه ­ده اوره­كلره ياتماز.

شعرلرينيزدن نئچه­سيني اوخويون، لطفاً؟

گؤزل نوروز، گؤزل گلدي يئتيشدي

اؤلكه­ميزين نوبهاري گؤزلدي

گؤزل شهرلري گؤزل كندلري

قدم-قدم هر دياري گؤزلدي

***

گؤزل آچيب داغ چيچگي گؤزل آغ

گؤزل گولشان گؤزل باغچا، گؤزل باغ

گؤزل دره گؤزل تپه گؤزل داغ

ساخلاييب دؤشونده قاري گؤزلدير

***

گؤزل قوهوم گؤزل قارداش گؤزل ائل

گؤزل اوتور گؤزل دانيش گؤزل گول

گؤزل لهجه گؤزل توركو گؤزل ديل

وار هر يئرده اعتباري گؤزلدير.

***

بهزادنيا گؤزل اوخو گؤزل ياز

گؤزل پاييز گوزل قيشي گؤزل ياز

گؤزل آشيق گؤزل چالير گؤزل ساز

گلير تاري قولاغيما گؤزلدي

 

بولبول

اوخوماسان گوللر آچماز

سوسن سونبوله دولاشماز

جوان آشيق دوران آشماز

اوخو بولبول اوخو بولبول

***

اوخو گؤزللندير يازي

قيزيل گولو ائيله راضي

جهجه وور باشلا آوازي

اوخو بولبول اوخو بولبول

***

بهزادنيا الده يازي

تعريفلر باهاري-يازي

جوان آشيق چالير سازي

اوخو بولبول اوخو بولبول

سیزین شعرلرینیزین چوخو دیوانی اولوبدور و سیزی اورمودا دیوانی شاعری کیمی تانییرلار، لطفاً دیوانی شعرلرینیزین بیرینی اوخویون؟

لايق دگيل

كؤنول غفلت يوخوسوندا ياتماغين لايق دگيل

حلال-حرام بير-بيرينه قاتماغين لايق دگيل

سن ابليسي داشلاياندا عهد-پيمان ائيله‏دين

بير تومني اون تومنه ساتماغين لايق دگيل

 

گئتدين زيارت ائيله‏دين كعبه‏ني بيت‏الهي

اللهم‏لك‏لبيك هئي چاغيردين آللاهي

گزدين صفايلا مروه‏ني باغيشلاتدين گوناهي

بير ده گليب گوناهلارا باتماغين لايق دگيل

 

آز قيمته موفته يئره الدن وئردين ايماني

منكر اولدون حقيقته محكم توتدون دونياني

اوچدن بيره اؤز مالينا شريك ائتدين شيطاني

سوندان دؤنوب شيطانا داش آتماغين لايق دگيل

 

"بهزادنيا" سن اودوزما چاغير كردگاريني

هوشيار اوْل نفسين الينه وئرمه اختياريني

(حي علي خيرالعمل) باغلا كوله‏باريني

بو دونيادان الي بئكار گئتمگين لايق دگيل.

كيمي شاعر گؤرورسينيز؟ شاعر گرك نه جور اولا؟

منيم عقيده­مه شاعر گرك ملتينين بوغازي اولا. ملتين سسي گرك شاعرين بوغازيندان چيخا. مملكتين درديندن، ملتين درديندن، گله­جكدن گرك يازا. يولدان چيخاني شعرلري ايله نصيحت ائيله­يه و يولا گتيره. يوخسا ائله سؤزلري بير-بيرينين دالينا قوشماق­ايله شاعر اولانماز انسان.

سيزين يئني نسله و گنجلريميزه نه سؤزونوز وار؟ اونلارا نه ائده بيلريك؟

بيز گرك جوانلاري اؤز طرفيميزه چكك. اونلارا بو ائلين وارليغيني گرك تانيتديراق. گرك شاعرليگين و آشيقليغين فلسفه­سيني اونلارا آچيقلاياق. باخين بيردن بيره انتظاريميز گرك اولمايا، جوان دوروب گله آشيق اولا، حتي اگر دئسه­ك احتمالی وار ناراحت اولا. آما اگر اونو قانديرساق و باشا سالساق كي آشيغين يولو نه­دير، آشيغين ايزي گئدير بيزيم كؤكوموزه دايانير. ائله اؤز-اؤزلرينه گليب بو مكتبين وورغونو اولاجاقلار. داها بو غرب موسيقيسي طرفينه گئتمزلر.

بگنديگينيز بير شاعرين آديني چكين؟

شاعرلري سئچه بيلمه­ييرم. آما خسته قاسمين سؤزلري داها آرتيق اوره­گيمه ياتير.

ايللر بويو آشيق محيطينده ياشاييب و اونلارلا برابر عؤمور سوروبسينيز، دئسه­لر آشيق كيمي گؤردونوز، هانسي آشيغين آديني چكرسينيز؟

والله بو سؤزو دئميرم. مندن اينديكي آشيقلار اينجيه­لر آما  آشيق فرهاد ايله آشيق درويشين آديني دئيه­رم.

واختينيزي بيزه وئرديگينيزه گؤره ساغ اولون.

سيز ده ساغ اولون.