قوشاچاي شهرينده بايرام دبلري/ سؤيله­ين: قمر خداوئردي­وند

قوشاچاي شهرينده بايرام دبلري/ سؤيله­ين: قمر خداوئردي­وند

توپلايان: احمد اسدي

ادامه نوشته

قوجالار

قوجالار

حؤرمت ايله بيز داوراناق
ائل بؤيوگو قوجالارلا
ياشاييشي شيرينله­دك
ائل بؤيوگو قوجالارلا
***
بيز اونلارين قدرين بيلك
كؤنوللرين پاسين سيلك
بير سئوينك، بيرگه گولك
ائـل بؤيوگو قوجالارلا
***
يورغوندولار گؤزو يولدا
 خير دعالاري ديلده
گؤروش ائده‌ك چيچك الده
 ائل بؤيوگو قوجالارلا
***
مسكين احمد دئيه‌ر هرآن
قوجالاردير بيزلره شان
فخر ائيله‌ير ايگيد جوان
ائل بؤيوگو قوجالارلا

بو شعریم، اورمونون گنج آشیقلاری ساجدی قارداشلاری طرفیندن، بسته­لنیب و ۲۲/۱۲/۹۰تاریخینده،اورمونون صفی الدین اورموی آدلی سالونوندا ،آشیقلار ییغینجاغیندا  اجرا ائدیلدی.

 

بیز بو ائلین آشیغی­ییق/ آشیق حمید عباس­زاده ایله مصاحبه

بیز بو ائلین آشیغی­ییق/ آشیق حمید عباس­زاده ایله مصاحبه

دانیشیق آپاران: احمد اسدی

آشاغیدا اوخودوغونوز دانیشیق، آشیق حمید ایله آپاردیغیم مصاحبه­دیر. آشیق حمید چوخ مهربان و اینجه اوره­کلی بیر انساندیر. او چوخ باش آشاغی و متواضعدیر. ائشیتمیشدیم اوستادیمیزین مختصر کسالتی وار، بونا گؤره ده 20/12/1390 تاریخینده اوستادیمیزین ائوینه گئدیب و اوستادلا گؤروشمگی اؤزومه بورج بیلدیم.  آشیق حمیدی سیز عزیز دوستلاریمادا تانیتدیرماق اوچون، بو آشاغیداکی دانیشیغی آپاردیم. سیزی بو دانیشیغی اوخوماغا دعوت ائدیرم.

اوستاد اؤزونوزو تانيتديرين، لطفاً؟

من آشيق حميد عباسزاده، 1329-جو ايلده قوشا بولاق كندينده دونيايا گلميشم. البته شناسنامه­ده آديم جبراييلدي، آما هامي مني حميد چاغيرار. قوشا بولاق كندي چالديران، قره ضياءالدين و ماكينين آراسيندا يئرلشير. بيزيم كند بايازيد ماحاليندادير. 10 ياشيما كيمي اورادايديم. ارباب ايله داعواميز چيخديغينا گؤره، 10 ياشيمدا آغ بولاق كندينه كؤچدوك، داييلاريمين يانينا. چون اونلارين سؤزلري او ماحالدا كئچيردي. 20 ايل ده قوشابولاقدا ياشاديق. 30 ياشيم وار ايدي اورميه­يه گلديك.

قديملردن تعريفله­يين، قديم لر ايله اينديني مقايسه ائدين؟

قديم بيزيم كندده هئچ زاديميز يوخ ايدي. ائله بير اينك، بير اؤكوز، ايكي كئچي، بير ده قويون. آما هئچ نه­يين غمين ائله­مزديك. گونوموز خوش، كؤنلوموز شاد ايدي. آما ايندي آللاها شوكور هر نه­ييميز واردي، بير بئله امكانات ايله، او گونلرين خوشلوغونون حسرتينده­يم. قديملر احترام وارايدي، آشيغا احترام قويارديلار. جوانلار آشيغي گؤرنده ال-آياقلارين ييغارديلار. آشيق رئيس پاسگاه حؤكمونده­ايدي. آما ايندي دا اوّلكي احترام آرادان گئديب.

سيز ساز اوسته، بير سئري سكته ائديبسينيز، دوغرودورمو؟

بلي، دوزدور. من انقلابين اوللرينده، 8 ايل مدتينده سازدان اوزاق قالديم. منيم عادتيمدير، گرك گونده چالام، حتي ياتماميشدان قاباق، من بير-ايكي هاوا چاليب سونرا ياتارام. بو ساز منيم غمخواريمدير. فقط محرم آييندا چالمارام. او زامانلار، درديمي سازا دئيه بيلمه­ييرديم. ائله سازين غمي، منه زور گلدي و سكته ائله­ديم. بير ايل مدتينده اؤزومو بيلمه­ديم، ياتاقدا قالديم. سونرالار، بالا-بالا آياغا دورا بيلديم. نئجه دئميشلر، اؤلمه­ينه اؤلوم يوخدور. آللاهين ايشيدير.

آشيقليق سيزين عايله­ده ارثي بير مسأله­دير، سيزين آتا-بابالارينيز دا آشيق اولوبلار، اونلاري بير يادا سالين، كيم ايديلر؟

منيم اؤز آتام آشيق مجيد ايدي. آتامين آتاسي آشيق اوجاق­قولو ايدي، اونون دا آتاسي آشيق همت ايدي. آشيق همت، شعر ده دئيه­ردي. منيم آتام 1380-دا دونياسيني دگيشدي. آتامين 4 ياشي اولاندا ، آتاسيني الدن وئرميشدي، يعني 1300-جو ايلده. آشيق همت ده تقريباً 120 الي 150 ايل بوندان قاباق وفات ائديبدير. آما سازي هله ­ده وار، هله­ ده قالير.

آشيق همتين شعرلريندن خاطريزده اولسا دئيين؟

ذهنيمده يوخدو. دفترلريمين آراسيندا وار. ذهنيم يئتيرديگي قدر قوي دئييم. ایرادلیدا اولسا دا باغیشلارسینیز. ذهنیمده بو قدر قالیب.

خاليق ايله ايسته­سن دوز اولاسان

كنديني پاك ائيله اماميني تاپ

بهشت گول قصرده اوردا قالاسان

فقيره رحم ائله بير كعبه­ني ياپ

***

آل دستماز، توت اوروجو، قيل نماز

قوچ قورباندير، يئددي دعا گول نياز

علي حقدير، اون بير اولاد، بير ده ياز

پيغمبر يانيندا اول حاضر جواب

***

همت دئيه­ر زلال اولوب اريننم

شريعتين هر گولونه بوروننم

او مولانين قدمينه سوروننم

يوخدو غير از اوندان بيزلره صاحاب

                        يا صاحب كتاب

ياديمدا يوخدو، آما بونو دا قوي دئييم:

وارانماديم باشا، يئتيش اوستادا

ناغافلدان سؤزو دئمه بير به بير

آليجي قوش تك، وورما لاچين هاوايا

يولورلار، قاناديني دوشور بير به بير

***

وارانماديم آشيقليغين كانينا

يوز ييرمي دؤرد پيغمبرين سانينا

يازيليبدير مسلمانين شأنينه

اون ايكي امامين آدي بير به بير

***

دؤردطرفه اونون قاپيسي باخار

آياغينا گئدن دؤشه­نيب قالخار

ايچينده مزارا حقدن نور ياغار

عالم بورويوب، قيزيل جام بير به بير

***

همت دئيه­ر سؤزون سؤيله مردانا

يولون دوز توت يئتيش دينه- اركانا

بو دونيا فانيدير، قالماز انسانا

وارليسي، يوخسولو كؤچر بير به بير

سيز نئج اولدو آشيق اولدونوز؟

منيم آتا-بابام آشيق اولدوغونا گؤره، آشيق محيطينده بؤيوموشدوم. ياديمدادير، 4-5 ياشيم وار ايدي، آتام ساز چالاردي، منه گتيريب، بير ساز وئريب، دئيه­ردي گل سن ده چال. من ائله او ساز ايله بويا-باشا يئتيشميشم.

آشيقلار گرك نئجه اولالار؟

آشيقليق اؤزو بير آيري عالمدير. آشيق اولان گرك، اؤز احتراميني ائل ايچينده ساخلايا. آشيق اولان، گرك رحمتليك درويش كيمي اولا. ادب، معرفت، اركان هر نه بو كيشي­ده وار ايدي. لياقتلي بير انسان ايدي.

آشيق درويش نه ائتميشدي؟

هئچ كسه آجي سؤز دئمزدي. هئچ كس ايله آتيشمازدي، توققوشمازدي. هامييا احترام قوياردي، حتي اؤزوندن چوخ كيچيك اولانلارا دا. هاميدان چوخ سؤز-صحبت بيلردي، آما بير دفعه ­ده دئمه­دي من چوخ بيليرم. مثلاً مجلسده بير ضعيف آشيق اوخوسايدي، هئچ واخت اوخومازدي و بهانه گتيرردي. دئيه­ردي، من اوخوسام، بيردن ملت مني تعرفلر و او بوردا خجالت اولار. هئچ واخت پولا گؤره چاليب، اوخومازدي.

آشيق درويشي تورپاغا تاپشيراندا دئييرلر، سيز اوخودوز، دوزدورمو؟

دوزدور. او لحظه من آشيق درويشين باجيسيني گؤروردوم كي، باياتي دئيه دئيه آغلاييردي. من ده چوخ ناراحات ايديم. دا اؤزومو ساخلايا بيلمه­ديم، اوره­گيم پاتلاييردي، بهمني هاواسي ايله نيسگيللي –نيسگيللي بو سؤزلري اوخودوم، من اوخوياندان سونرا، هامي باشلادي آغلاماغا.

داد ائيلرم بو فلگين اليندن

آشيقلارين قهرماني گئديبدير

هئچ كس ايله باشا وارمايان دونيا

شيرين لهجه اوستا درويش گئديبدير

***

ياسيندا من گؤردوم دؤرد دنه اوغلان

سؤزلرين اولوبدور ائللرده دستان

دانيشاندا دئردي گؤزلره قوربان

شيرين لهجه اوستا درويش گئديبدير

***

اؤزوندن كيچيگه دئيه­ردي بلي

اسمعلي­دير، شاگردلرين اوّلي

نغمه دئدي آشيق حميد ماكيلي

آشيقلارين قهرماني گئديبدير.

قديملر تويلار نئجه اولاردي؟ آشيقلاري تويلارا نئجه دعوت ائدرديلر ؟

او زامانلار، تويا ايكي گون قالان، گئديب، آشيق ايله بؤيوك توي گؤررديلر. مجلسده آشيق اولاردي، كوچه­ده ­ده بؤيوك توي چالاردي. تويلار دا 3 گون اولاردي. 2 گونون توي صاحبي يئمك وئرردي. بير گونون ده اوزاق يئرلردن گلن­لر، قونشولارا قوناق اولارديلار. آشيقلار دا آخشام اوستو ايكي ساعات چالاردي. سونرا ياتارديلار. سحر ناهاردان قاباق، آشيق يئنه ايكي ساعات چاليب، اوخوياردي. بير بگ چؤرگي وئررديلر، بير ده باش قيرخما چؤرگي. هر ايكيسينده ­ده پول سالارديلار. باش قيرخما دا بئله ايدي، بگي اوتوردارديلار، سلماني ­ده گليب، اونون باشيندان يالاندان نئچه توك قوپارداردي(چون قاباقجا قيرخميشديلار)، قوپارتماميشدان قاباق، نئچه دنه گولمه­لي سؤز دئييب، مجلسي گولدورردي و ملتدن سوروشاردي قوپارديم يا يوخ؟. سونرا ياساووللار گليب، بگي مجلسه گتيررديلر. گتيرمه­ميشدن، گليب آغ ساققاللاردان اجازه ايسترديلر. دئيه­رديلر، اجازه واردي، بگ مجلسه گله. آغ ساققاللار دا دئيه­رديلر، اجازه بگ ايله­دير، گلسين. آشيق مجلسده اولدوغونا گؤره، بؤيوك تويون سسي گرك مجلسه گلمه­يه­يدي. سونرا گئديب، كوچه­ده بؤيوك توي ايله اوينارديلار و ياللي گئدرديلر. آما ايندي ائله اولوب، هله بو ارگلارين سسي ايچري گلمكدن علاوه، آشيغي مجلسدن ائشيگه اؤتورورلر. بو تزه جوان موسيقيچيلر دئييرلر، يا آشيق گتيرين يا دا بيزي. آشيق اولان يئره بيز گئتمريك. هله اوندان دا علاوه، گليب، مجلسين لاپ باشيندا تشكيلاتلارين قورورلار. او يئرده كي ، آغ ساققاللار گرك اوتورا. آغ ساققاللار دا قاپي آغزيندا اوتورورلار. سونرا دا جوانلار قوجالاري زور ايله چكيب اويناديرلار.  احترام قالماييب. دا آشيقليق گئتدي، شاعرين، آشيغين زحمتي بو ائلده باتدي. كيچيك كي بؤيوگو اويناتدي، دا بئله اولار. ايندي ناي ناي زاماني­دير.

قديملر تويلار دا  بؤيوك آتلار اولاردي. اوزاق كندلردن گلين گلنده، بؤيوك آتلاري صفه دوزرديلر. يا آللاه دئيه­نده، آتلاري قووارديلار، تا قيز ائوينه چاتالار.  بيرينجي اولان، آتين بوينونا شال باغلارديلار و او مراسمه بؤيوك گلدي دئيه­رديلر، يعني گلين آتاسي ائويندن چيخدي. بيرينجي آت قاباغا دوشوب گلردي. او بيري آتچيلار دا ديل آلتدا يامان دئيه-دئيه اونون داليسيجا گئدرديلر. بيزيم كندده 25-30 آتلي وار ايدي.

ياساووللاردان دئيين؟

ياساووللار، همن ساغدوش، سولدوش ايديلر. يعني بگين محافظي ايديلر. چومباقلاري اولاردي. هر كيم بگه بير سؤز دئسه­يدي. گئدرديلر، اونو دؤيمگه. آما منيم اؤز تويومدا، چومباقچيلاريم، مني قوروماق عوضينه شوخلوق اوچون سامانليغين ايچينه آتديلار.

تويلاردادا بگه گتيريب، بير پالتو، بير دنه ­ده لبه­دار بؤركو قويارديلار و دئيه­رديلر، دا سن كيشي اولدون. منيم اؤزومه بير لبه­دار گتيرديلر، هئچ ده ياراشميردي!!!

آشيق داستانلاريني دا يادا سالين، نه دئيه­ بيلرسينيز؟

قديملر تويلاردا، آشيقلار داستان دئيه­ردي. تعريف چوخ آز اوخويارديلار. ائله تويلار اولاردي بير كندده، داستان ياريمچيليق قالاردي، آيري تويدا اونو قالانيني دئيه­رديك.

ايندي دئيه­لر، نئچه هاوا چالين، هانسيلاري سئچيب، چالارسينيز ؟

هاوالار هاميسي خوشدور. آما اول باشدا، ديوان تجنيس اوخويارام. سونرا دا پناهي، نارنجي(ماكيدا كسمه كرمي دئيه­رلر)، وطن امراهيسي(اورمودا خوي امراهيسي دئييلير، تبريزده ده قره­چي هاواسي آدلانير).

مازندراني هاواسي نه­دير؟ آچيقلايا بيلرسينيز؟

مازندراني منيم ساز اوستونه گتيرديگيم بير موسيقيدير. من 1349-جو ايلده مازندراندا عسگر ايديم. و اورانين ايكي دنه محلي هاواسيندان، الهام آلاراق، آشيق سازينا گتيرديم و نئچه سئري تويلاردا و مجلسلرده چالديم و آشيقلار ايچينده آدي مازندراني هاواسي قالدي.

سيز دوداق دگر اوخويارسينيز و بيلديگيميزه گؤره ايندي يالنيز ايكي نفر بئله اوخويا بيليرلر، بيري سيز، بيري ده آشيق عباس داش خاتين. بونا گؤره نه دئيه بيلرسينيز؟ اصلاً بو دوداق دگر نه­دير؟

دوزدور، فقط بيز ايكيميز اوخويا بيلريك. بونون دا ماجراسي بودوركي، بيز اوخويان هر كلمه­يه بير  و يا ايكي دنه ب حرفي اضافه­له­ديريك. ائشيدنده ائله بيلير هاميسي ببببببب­دير. و هئچ زاد باشا دوشمور. او زرگري ديل واردي ها، بو دا بببب ديلدير!!! مثلا شيروان---- شيبيبيروان   شكي---- شبيبيكي. بئله ها. دوداق دگر آدين دا اورمودا آشيقلار قويدولار، يوخسا بو آد يوخ ايدي.

قديم آشيقلاردان كيملري گؤروبسونوز؟

من آتامدان علاوه آشيق صفرعلينين يانينا گئتميشديم و اوستاديم آشيق صفرعلي ايدي. 32 ايلدير اؤلوبدور. سونرا دا ماكيدا آشيق نصير تقي­زاده وار ايدي. آشيق نصير منه چوخ سؤز اؤيره­تدي. رحمتليك هئچ كسه سؤز اؤيره­تمزدي. آما منه دئدي، چون منيم اوستاديمين اوستادي، يعني آشيق حسينين اوستادي، آشيق اوجاق قولو يعني سنين بابان اولوب، اونا گؤره سنه اؤيره­درم. آشيق يوسف وار ايدي، اينجه كنديندن ايدي. چوخ گؤزل اوخوياردي، آما تئز اؤلدو. قالسايدي ايندي اوندان اوستاديميز دا يوخ ايدي. مرگنلي آشيق زولفعلي ده وار ايدي.

قديم دبلردن دئيين، نه لر يادينيزدا قالير؟

قديملردن، قوي اؤز شولوقلوقلاريمدان دئييم. من چوخ شولوق ايديم، يئرده گؤيده دورمازديم.  بيللي-بيللي گئجه­سي بيزيم طرفلرده، باجالاردان الده سو سپرديلر. اونلار دا دئيه­رديلر، سو آيدينليقدير. آما باخ گؤر اوشاقليقدا بيز نه ائدرديك، يئكه سطيل­لر ايله، آفتافا ايله سويو باجادان ايچري تؤكرديك. بير نفر ده قاپينين اوستونده نگهبان قويارديق. قاپيني آچسايدي، او دا باشينا تؤكه­جك ايدي. آما بير مزه­لي احوالات تعريف­له­ييم سيزه، بيزيم كندده بير آقاي كاكايي وار ايدي. اونون اوشاقلاري، جماعاتين باجالارينا چوخ سو تؤكموشدولر. دا ملت جانا گلدي و تصميم توتدولار، بونلار دا اونلارين ائولرينه سو تؤكسونلر. 7-8 نفر گئتدي، هره­نين الينده بير سطل سو وار ايدي. بير نفر ده قويودان هئي سو چكيردي، بونلارا يئتيريردي. بو آقاي كاكايي بيلميشدي. تئز ائوينده باجانين آلتيندا بير چالا قازيب و او چالاني قازا-قازا آپاريب، دوواردان كئچيريب، حيه­طين دالينداكي باغچايا اؤتورموشدو. اونلار نه قدر سو تؤكوردولر، او چالادان دوز گئديردي باغچايا. آخيردا كندليلر يورولوب، دئديلر: دا بسدي. يازيغين ائويني سئل آپاردي. چيخيرميشلار گئده­لر، گؤردولر، دال باغچادا دووارين ديبيندن سو چيخير ائشيگه و كور- پئشمان قاييديب، گئتديلر.

آشيقليغا گؤره، سون سؤز نه دئيه بيلرسينيز ؟

آشيقليق چتيندير. آشيق گرك ائلدار اولا. بيز بو ائلين آشيغي­ييق. باخ بو يولا گلن ، گرك چتينليكلرين هاميسينا دؤزه. بير ده ايندي باخيرام آشيقلارا، قديملره باخاندا گؤرورم، او اوستادلار نئج اولدو كي هره­سي بير دريا ايديلر. ايندي بيزلر بير قطره او دريالاردانيق. اونلار بو يولا پول و يا شهرت اوچون گيرمه­ميشديلر.

واختينيزي بيزيم اختياريميزدا قويدوغونوزا گؤره تشكر ائديرم. ساغ اولون.

سيزده ساغ اولون.

 

 

آشیق حیدر نیرومندی ایله مصاحبه/ دانیشیق آپاران: احمد اسدی

آشیق حیدر نیرومندی ایله مصاحبه/ دانیشیق آپاران: احمد اسدی

گنج آشیقلارین عزیز اوخوجولاری و سئویملی یولداشلاری بو دفعه گئدیب، آشیق حیدر ایله گؤروشوب و مصاحبه ائتمیشیک. آشیق حیدر، اورمو آشیقلاری سیراسیندا پیشکسوت و آغ ساققال آشیق کیمی تانینیر. اونون آشیق سازی ایله تانیش اولماسی 1345-جی ایله گئدیر چاتیر و او ایللردن بری بو صنعت ایله مشغولدور. سیزی دانیشیغیمیزی اوخوماغا دعوت ائدیریک. بگنمیش اولاسینیز، انشاءالله.

اوستاد اؤزونوز عزیز اوخوجولاریمیزا تانیتدیرین لطفاً؟

من آشیق حیدر نیرومندی 1327-جی ایلده اورمونون آرناسا کندینده دونیایا گلمیشم.  آتا-بابادان اکینچی اولموشوق، ائله ایندی ده باغیم وار و آشیقلیقلا برابر اکینچی­لیکله­ده مشغولام.

اوستاد نئج اولدو آشیقلیغا علاقه تاپدینیز و آشیق اولدونوز؟

بیز اولدن اکینچی ایدیک. قدیملر یئرلریمیزده کل ایله اؤکوز ایله جوت قوشاردیق. منیم اول اوخوماغیم او زاماندان باشلانیب. او زامان بیز جوت قوشاندا  او کل لرین دالیجا یئل یئل اوخویاردیق. اؤزو بیر آیری عالم ایدی. سونرادا 10-12 یاشیم وار ایدی، من بیرگون زنجیر دروازاسیندان کئچیردیم، گؤردوم قهوه دن بیر کیشی ائشیگه چیخدی. آیری بیریسی اوندا سوروشدو؛ کیم اوخویور؟ اودا جواب وئردی: آشیق فرهاد. منده گئدیب قهوه خانانین پنجره سیندن بویلانیب باخدیم، گؤردوم بیر کیشی ساز چیگنینده اوخویور. ائله او صحنه منیم ذهنیمده قالمیشدی، تا سونرالار تقریباً منیم 18 یاشیم اولدو. گلدیم آشیق محمد قولونجولونون یانینا و اوندان سونرا یوز تومنه بیر ساز آلدیم و ساز اؤیرنمگه باشلادیم. سونرالار آشیق ممد مرندلی نین یانینا گئتدیم، سونرالار آشیق درویشین مجلسینه گئدردیم و آخیردادا  آشیق دهقانین مجلسلرینه گئتدیم و 20 ایلده اونون یانینا گئدیب و اونا خدمت ائتدیم.

اوستاد قدیملردن تعریفله یین، اوندا آشیقلار نئجه یدیلر؟

آه.

قدیملر، بئله دگیلدی کی. آشیغین احترامی وار ایدی. آشیق هر کنده گئدنده، اونون یولونو گؤزلردیلر. کنده یئتنده آیاغی آلتدا قوربان کسردیلر. هر نه ایسته سه یدی او آن حاضرلاردیلار. تویلار آشیقسیز اولمازدی. سحر تئزدن توی ائوینده ، یوخودان دورمامیش گلردیلر بیزدن واخت آلاردیلار آیری تویا، بیر قدرده پول بیع اوچون وئرردیلر. قهوه لرده ملت سئل کیمی گلردی و آشیقلارا قولاق وئرردیلر. آما تأسفلر جوی بیرجور سالدیلار، کی قهوه خانایا گئدنی چوخ آدام پیس گؤز ایله باخدی و گئتدیکجه آشیقلارا علاقه آزالدی.

اوستاد  ائشیتمیشک سیز قدیملر رادیودا چیخیش ائدردیز؟ هانسی ایللرده ایدی بو چیخیشلار؟

من تقریباً 1353-جو ایلدن رادیویا گئتدیم و اورمو رادیوسوندا چیخیشلاریم اولدو.1353-جو ایلدن انقلابا کیمی رادیودا اوخویوردوم. آما انقلابدان سونرا بیر نئچه ایل آشیقلاری رادیویا قویمادیلار. آما تقریباً 1362-جی ایلده منی رادیویا دعوت ائتدیلر و دئدیلر ملت افسرده اولور و بیز ایسته­ییریک یئنی­دن آشیقلاری رادیویا گتیرک آما تهران ایسته­ینی اوخویون. منده شهریمیزین دگرلی شاعری بیت الله جعفری نین شعرلرینی کی انقلابا یازیلمیشدی. بسته­له­دیم و ساز ایله ایفا ائتدیم و اونو اورمو رادیوسوندان تهرانا گؤندردیلر. تهران باخیب، بگنمیشدی و دئمیشدی اگر آشیقلار بئله اوخویاجاقلار، ایرادی یوخدور، گلسینلر یئنه ده اوخوسونلار. و ائله او ایللردن آشیقلار بیر داها رادیودا چیخیش ائتدیلر و منده بیرینجی آشیق اولدوم کی اورمو رادیوسوندان چیخیش ائتدیم. بو ایشیمیز آشیقلاری رادیویا یئنی دن گتیردی.

بایاق دئدیز منیم سازیمی سیندیرمیشدیلار، آما سونرا خاطرلاتدینیز دادگستریده قاضینین عملی سیزه دایاق اولاراق، سیزی اوره ­کلندیریدی ، آچیقلایا بیلرسینیز؟ ایندی وضعیت نئجه دی؟

(بورادا آشیغین گؤزلری دولدو. )بیر گون قهوه ده اوخوردوم، گلیب منی توتدولار، آپاردیلار ، دئدیلر سازینی سیندیر ، منده سیندیرمادیم. سونرا بیزی دادگاها یوللادیلار. آما قاضینی ساغ اولسون، اونلاری محکوم ائله­دی و او زامانین پولو هر سازا 50مین تومن جریمه تأیین ائتدی. آما هله ده وار هله دی او پولو آلمامیشام. سونرا منه بیر کاغاذ وئردی کی هئچ کسین حاققی یوخدور، آشیق حیدره بیر سؤز دئیه منده همیشه او کاغاذی جیبیمده ساخلاییردیم، تا هر یولدان کئچن منه توخونماسین. آما شکرلر ایندی آشیقلارا دگر وئریلیر. حوزه هنری تبلیغات اسلامی  طرفیندن بیر کانون آچیلیب و آشیقلار اورا گئدیب و چیخیش ائدیرلر. ارشاد طرفیندنده آشیقلار بیمه اولور و 60 یاشدان یوخاری اولانلارادا حقوق وئریلیر. بورادان حوزه هنرینی اداره ائدن شخصلره تشکرومو بیلدیریرم. ایندی وضعیت چوخ دگیشیلیب.

حوزه هنری آذربایجان غربی

 مصاحبه دن قیراق

((آشیق حیدر ایله، مصاحبه ائدرکن، اوستادیمیزین گؤزلری دولدو و دئدی من نه جور ائده بیلردیم، اؤز سازیمی سیندیرام، منه دئدی سن بیر لحظه اؤزونو منیم یئریمه قوی، گؤر نه حالا قالارسان.  من نئجه سازدان آیریلاردیم آخی. اوستادیمیزین او وضعیتی منی کدرلندیردی و اؤزوم بیلمه یه-بیلمه­یه منیمده گؤزلریم دولدو. ائله او آن بو سؤزلر اوره­گیمه گلدی و بو شعری آشیق حیدره تقدیم ائیله دیم.

حق سؤزودور، آشیق سؤزو

سؤزسوز نئجه یاشاییم من

بو ساز منیم نازیم گولوم

نازسیز نئجه یاشاییم

***

آشیق بو ائلین گؤزودور

تونقالین آلوو کؤزودور

بو ساز ارنلر ایزی­دیر

ایزسیز نئجه یاشاییم من

***

من بیر آشیق سازا بندم

ساز قوینوندا سؤزه بندم

اؤز ائلیمده یازا بندم

یازسیز نئجه یاشاییم من

***

قورقوت یولو دگیل عبث

سازا لایق دگیل قفس

منی سازدان آییران کس

سازسیز نئجه یاشاییم من))

 

سیزین هانسی شهرلرده و یا اؤلکه لرده چیخیشینیز اولوب؟

من دئیه بیلرم، اورمیه، خوی، قوشاچایدا و ها بئله بو شهرلرین کندلرینین چوخوندا توی مراسم لرینده چیخیشیم اولوب. اوندان علاوه تبریز، مراغا، تهران و بیر چوخ شهرده­ده توی مراسملری اوچون دعوت ائدیبلر. من مختلف آشیق فستیواللاریندا اشتراک ائتمیشم. ایرانداندا علاوه بیر دفعه ناخچیوانا دعوت ائدیبلر و اورادا گئدیب ساز چالمیشام، حتی اورانین رادیوسوندادا اوخوموشام. 1369-جی ایلده ده منی تورکیه­یه دعوت ائتمیشدیلر. اورا گئدیب بیر نئچه شهرینده چیخیشلاریم اولدو. تورکیه ده بیزه چوخ احترام قویوردولار. هر یئری دولاندیریردیلار. هر یئره و شهره گئدیردیک، او شهرین و یا ولایتین شهرداری و والی­سی ایله گؤروشوردوک. اورادان بیزه بیر قدر پول وئرمیشدیلر. ایرانا دؤنندن سونرادا دولت هر آشیغا بیر دنه رنگی تلویزیون وئردی.

ائشیتمیشیک سیز تورکیه ده اولاندا اورانین مشهور و آدلیم آشیغی آشیق ریحانی نین سازینی الیندن آلیب سینیز؟ دوغرودورمو؟

دوغرودور. اورادایدیق. آشیق ریحانی گلدی. دئدی، بیزده رسم بودور، ایکی آشیق بیر-بیره چاتاندا گرک باغلاشالار گرک. بیزده اورمودان 4 آشیق گئتمیشدیک. اول بو سؤزو جدی توتمادیق. ریحانی یئنه سؤزونو تکرار ائتدی. اورمولو آشیق یوسف دئدی: ریحانی قوی اوتوراق. دا بسدی. بونلار قوناقدیلار. ریحانی ائله نئچه سری سؤزونو تکرار ائله دی. منده دا دایانا بیلمه دیم. سازی گؤتوروب اورتایا گیردیم و باشلادیم اوخوماغا. ریحانی ایله 14 قاطار برابر اوخودوق، آما 15-جی قاطاردا ریحانی دایاندی. اوست-باشی جومجولاق سو اولموشدو. منده دئدیم، ایندی سازی وئر منه. سازینی الیندن آلدیم. یاریم ساعات کئچندن سونرا، ایرانین اوراداکی رایزن فرهنگیسی گلیب و مندن خواهش ائتدی سازی وئرک اؤزونه، منده قبول ائیله دیم.

آشیق داستانلارینا گؤره نه لر دئیه بیلرسینیز؟ نئچه آشیق داستانی بیلیرسینیز؟

من 40 آشیق داستانی بیلیرم. موضوعلاریدا بودورکی، بو داستانلار هامیسی عبرت نامه دی، نصیحت. حقیقت، شریعت، معرفت، طریقتدیلر. بو داستانلار اویئرده قورتولورکی، مرد نه جور اولدور، نامرد نه جور اولدو. آللاهی تانیان نه جور، آللاهی تانیمایان نه جور اولدو. یاخشی لیق ائدن نه جور ، یاخشی لیق ائتمه ین نه جور اولدو. بو داستانلار یاخشینی- پیسی، قضا-قدری، دونیانین اندر-دؤندرین نشان وئریر و انسانلاری دوغرو یولا و آللاها طرف چکیرلر.

هانسی هاوالاری لاپ چوخ خوشلارسینیز؟ یا بئله دئسه­ک هانسی لاری داها آرتیق مجلسلرده اوخویارسینیز؟

سماعی، محترمی،حربی،حلبی، دوبیتی، شکریازی، گؤزللمه، هجران، جمشیدی کیمی هاوالاری داها آرتیق اوخویارام. آما هاوالارین هامیسیندان خوشوم گلر.

اوستاد آشیق هاوالاریننین نئچه سینین آدلارینی چکدینیز، منجه سیز اوجا هاوالاری داها خوشلاییرسینیز؟ ائله دگیل می؟

اوجوردور. من اوجا هاوالاری داها چوخ خوشلارام. او هاوالارکی، اوج­دا اوخونور من داها چوخ بگنرم.

قدیم آشیق لاردان هانسی لاری یاد ائده بیلرسینیز؟

آشیق گولاب وار ایدی. آشیق علی آغداشلی، آشیق علی قولو، آشیق حسن قاشیقچی، آشیق عزیز بونلار یادیما گلیر. بونلار انقلابدان اؤنجه وفات ائدیبلر.

آشیق عزیزدن آد آپاردینیز، اونا گؤره نه دئیه بیلرسینیز؟

آشیق عزیز سامیرتیلی ایدی. او چوخ ادبلی بیر آدام ایدی. چوخ گؤزل ساز چالاردی. گؤزلده داستان دئیه ردی. نئچه سری مجلسلرینده اوتورموشدوم.30 داستان بیلردی. آشیق عزیز بیر آز فرقلی اوخویاردی، یعنی سبکی فرق ائدردی.

سیزین اؤز شعرلرینیز وارمی؟

من شاعر دگیلم و هاوالاریمدا شاعرلرین شعرلریندن استفاده ائدرم.  آما نئچه سری موقعیت ائله گلیب، شعر دئمگه مجبور اولموشام، بیر دفعه مشهده گئتمیشدیم. منیم یانیمدا بیر نفرین گؤزلری آچیلدی ، بودا منه چوخ تأثیر قویدو و ائله او آن بو سؤزلر اوره­گیمه گلدی.

ائشیدیب گؤرمه­ین ، تعریفین ائدیم

گلدیم خدمتینه امام رضانین

ائله بیلکی یاتمیش ایدیم اویاندیم.

دولاندیم باشینا او خراسانین

***

قیزیل ایوانلاری گون کیمی یانیر

او قاپیا گئدن حقی­نی تانیر

خداملاری ال-ال اوسته دولانیر

تعریفین دئییرم امام رضانین

***

زواری تؤکولوب هر یئردن گلیر

قویون-قوزو کیمی دوره­ده ملیر

هرنه عهد ائیله سن تئز قبول اولور

تعریفین دئییرم غریب آغانین

***

آشیق حیدر قییماز دئسین غریبدیر

او بیر شاهدیر، خراسانه گلیبدیر

معجزاتین مقامیندا گؤروبدور

جلالین دئییرم امام رضانین

 

آیری بیر شعریمیده  سیزه اوخویورام:

وطن سینه سی اوستونده

برقرارسان آذربایجان

جوانلارین بویو بسته

افتخارسان آذربایجان

 

داغلارین قورخماز دوماندان

چشمه لر آخیر هر یاندان

بولبوللر چیخماز  گولشاندان

گولعذارسان آذربایجان

 

صفالی دیر، بو داغلارین

میوه لی باغچا باغلارین

شاماما بسلر تاغلارین

گؤهر بارسان آذربایجان

 

دوستون گؤروب سلام ائیلر

دئسن اوخو او آن سؤیلر

تعریف دئییر آشیق حیدر

نه گؤزلسن آذربایجان

 

مژده اولسون سنه بولبول

یئنه ده نوبهار اولدو

آچیلیبدیر، سوسن سونبول

صحرالار لاله زار اولدو

 

قویونلار آرخاجدا قالار

بالاسین دؤشونه آلار

چوپان شوق ایله نی چالار

نه گؤزل خوش گذار اولدو

 

کؤرپه قوزو دؤرد نال وورار

قاچار آناسینی یورار

بیر دم گئدر بیر دم دورار

گؤر نه گؤزل باهار اولدو

 

آشیق حیدر ساز الینده

باهار نغمه سی دیلینده

بو آذربایجان ائلینده

باغچالار دولو نار اولدو

 

اوستاد دئدینیز یئر-یئر(یئل-یئل) اوخویاردینیز، اونلارین سؤزلریندن بیر نئچه­سینی سؤیله­یین لطفاً؟

(بورادا اوستاد ائله قدیملره سایاق، باشلاییر، آهنگ ایله اوخوماغا.)

آ بالام بوز باغلادی

(آ کللر)یانی یارپیز باغلادی

منی بیر گلین ووردو

یارامی قیز باغلادی

آ یئر یئر آ یئریئر آ یئر یئر

 

عزیزیم گئجه دن گئدر

کل بالام گئجه دن گئدر

گئجه اوزون همدمیم یوخ

زهله­م گئجه دن گئدر

آ دئی دئی آ دئی دئی آ دئی دئی

آ کل بالام دئی دئی دئی دئی آ دئی دئی

 

ائله دئییر قیز قالادی

(آ کللر) بو گؤرن قیز قالادی

قبریمی بیر گلین قازدی

تورپاغینی قیز قالادی

آ دئی دئی آ دئی دئی آ دئی دئی

 

عزیزینم سالماسا

(کللر )خویدان گئدر سالماسا

بنده بنده­یه نئیلر

خودام گؤزدن سالماسا

آ دئی دئی آ دئی دئی آ دئی دئی

ائله بو سؤزلری بیز اوخویاردیق، کللر بئله گؤزل- گؤزل خومارلانا-خومارلانا یئری بو باشدان او باشا شوخوملاردیلار. عجب منظره ایدی! سحر گون چیخاندان گون باتانا کیمی بونلار چکردیلر. بو سؤزلر ایله یورولماق بیلمزدیلر.

اوستاد آشیق هاوالاریندا هانسی شاعرلرین شعرلرینی چوخ اوخویارسینیز؟ چوخ قدیم شاعرلردن شعر اوخویارسینیز یا بو تزه و یئنی شاعرلردن؟

من خسته قاسمین شعرلرینی چوخ خوشلایارام. دوللو مصطفی، بالوولو مسکین، قول هارطون، دده کاتب، رحمتلیک پور آذر و رحمتلیک اوشناوالی قنبرینده شعرلرین اوخویارام.

اوشناوالی قنبرین شعرلرینده نئچه سینی اوخویون لطفاً؟

قادر آللاه هئچ بیلمیرم ندندیر

یوخسولون داواری آرتار یوز اولماز

چوخلار اؤزون کوراوغلویا بنزه دیر

 هر کیشی نین حول-قولو دوز اولماز

***

ایستیرسن یاتاسان چاغیر سبحانی

یئتیشر دادینا کرمین کانی

مجلسه گئدنده یئرینی تانی

بگ ایله اوتورسان دیز به دیز اولماز

***

بیر واخت اولار ایللر بویو اویارسان

بیر واخت اولور چاغیرارلار دورارسان

آدام واردی دانیشاندا دویارسان

آدام واردی خمیرینده دوز اولماز

***

او نه دی بینادان اویوقدور- اویوقدور

یومورتا قدیم­دی دئ گؤروم تویوق

نه چشمه دی هم ایستی­دی هم سویوق

هانسی چشمه گیله لنر بوز اولماز

***

چوخلار گلیب بو دونیادان کؤچرلر

چوخلار اکیب، چوخلار گلیب بیچرلر

چوخلار دالیسیجا قیلیج چکرلر

هئچ کس فلک ایله اوز به اوز اولماز

 

بیر دیوانیسینده اوخویورام

اول ابتدا بو جهانی یارادان پروردگار

انسان اوچون پرده چکیب آرادان پروردگار

کیمینین باشیندان تؤکوب هئچ بیلمه ییر غم نه دیر

کیمینین قلمین ووروب قارادان پروردگار

***

هانی سنلن گلنلر بیر-بیر اوچور قوش کیمی

کئچن گونه بیر فکر ائیله یاده گتیر دیش کیمی

چوخ شاهلاری تختدن سالیب گزدیریب درویش کیمی

چوخ درویشی شاه ائیله ییب تزه دن پروردگار

***

هامینی سن یارادیبسان ای خالق لم یزل

کیمی گئیه ر آل قوماشی کیمی سی عریان گزر

لطف ائیله ای کرم کانی اؤزون ائیله بیر نظر

یوخسولا بیر دؤن بیچیبسن هارادان پروردگار

***

بیر گون اولار گؤررسن کی اسرافیل بیر صور چالیب

اوندا اویان فقیر قنبر، گؤر دونیادا کیم قالیب

خوش او شخصین حالینا کی حسینی یاده سالیب

یاتانلاری تزه دندن اویادان پروردگار

اوشناوالی قنبرین سؤزلرینین چوخونو من بیلیرم و نه قدر ایسته سه نیز سینه دن ائده بیلرم سیزه دئیه م.

انشاءالله بیر آیری واخت قویاریق اونون شعرلرینه.

انشاءالله.

اوستاد سون سؤز اولاراق نه دئیه بیلرسینیز؟

سون سؤزده بونو دئیه بیلرم, بیزیم بو ائلیمیزدن انتظاریمیز چوخدور. گرک بو صنعتی قویمالار یادلاردان چیخا و سیلینه. بیز بو ائللرین آشیغییق. بیز ائلینیک، ائلده بیزیمدیر. انشاءالله او گون گله آشیقلار کئچمیش احتراملارینی بیر داها اله گتیره لر. آشیقلارا قولاق وئرنلر، هئچ واخت اگری یوللارا چکیلمزلر. ایندی باخین بیر بئله خلاف و نامردچیلیک چیخیب. اگر قدیم کیلر کیمی، آشیقلارین سؤزلرینه و داستانلارینا قولاق وئرسه لر، بو ایشلرین بیر قسمی اولماز. آما ایندی غربدن گلمیش موسیقیه قولاق آسیرلار و اونلاریندا سونلاری بللی دیر. بو موسیقیلر بیزیم وارلیغیمیزی هدف توتوبلار.

واختینیزی بیزیم اختیاریمیزا قویدوغونوزا گؤره تشکر ائدیرم. ساغ اولون.

سیزده ساغ اولون.