آشيق علي­ عليزاده­نين شعرلرينده " سازا و آشيغا حؤرمت"

اشاره: آشيق علي عليزاده 1330-جي ايلده قاراداغين قيه قشلاق كندينده آنادان اولموشدو. 1369-جي ايلدن اورمويا كؤچوب، بو شهرده آشيقليغا باشلاميشدير.

او چوخلو موسيقي فئستيواللارينا قاتيلاراق چوخلو مقاملاردا اله گتيرميشدي. آشيق علي عليزاده(قيشلاقلي) 10/5/1390 تاريخينده دونياسيني دگيشه رك، ابدي دونيايا كؤچدو. بيزيم عائله دوستوموز اولان آشيق علي، همده منيم حياتيمدا گؤردوگوم بيرينجي آشيق ايدي.

ياديمدا اولان،بير و يا ايكي اوخويوردوم، آشيق علي بيزه گلميشدي و او گوندن من آشيقلارين گئنيش دونياسينا گيرديم.رحمتليك كئچن ايل قويروق دوغان آيي­نين 10-جو گونونده وفات ائتدي.

عؤمرومده او گون منه ان آغير و پيس خاطره لي گونلردن بيري دير.ساعت 9 اولاردي، اگلشميشديم شام يئييرديم. تلفونون زنگي آچيلدي. آنام تئلفونو گؤتوردو. اوستاديم آشيق قوربانين حيات يولداشي ايدي. سلام عليكدن سونرا، بو جمله ايله ائله بيل دونيا باشيما فيرلاندي.

 هانسي آشيق علي؟ قره داغلي آشيق علي ؟

یئدیگیم تيكه بوغازيمدا قالدي، تئز آنامدان نه اولدوغونو سوردوم، اودا آشيق علي­ نين وفات ائتديگيني دئدي. تئز اوغلو آشيق غلامرضايا زنگ آچديق. گؤتورمه ­دي. او بيري اوغلونا زنگ آچديق. تبريزده ايدي. دئدي، ائله بيل دئييرلر، سكته ائديب، خسته خانادادير. دوروب حاضرلاشديم، اورمو خسته خانالارينا يوللانديم. آما او آددا بير شخصي گتيرمه ميشديلر. اؤزومه اوره ­ك وئريرديم، حتماً حالي خراب اولوب، يوخسا اونا تئزدي اؤله. هله يئني آلتميش ياشينا گيريب. بو سؤزلر ايله خسته خانادان آيريلديم.

ائوه چاتديغيمدا، اونون بير كلينيكده حياتينين دگيشمه سيني بيلديم و ائله بيل بير قازان سرين سويو باشيمدان آشاغي تؤكدولر. دا هئچ نه دانيشا بيلمه­ ييرديم. اؤز اؤزومه دئييرديم، آخي نه تئز؟ نيه؟

دئسه­ مده دئمه­ سه­ مده آشيق علي آرتيق گئتميشدي.آشيق علي منيم حياتيمدا ان چوخ سئوديگيم انسانلاردان بيري ايدي.

آشيق علي اؤلمه ميشدن اؤنجه دوغما يوردو قاراداغا و قيه قيشلاق كندينه بير هفته ليك سفره چيخميشدير و ائله بو سفردن ايكي ساعات ائوينه دؤندوكدن سونرا، اوره­ گي داياناراق، حياتا وداع ائتميشدي. ائله بيل، اؤله­ جگيني بيليرميش و ائله بونا گؤره­ده گوللو-چيچكلي قاراداغدان سون گؤروشونو و وداعيني ائتمك اوچون اورالارا يوللانميشدير. هله اؤلمه­ ميشدن اؤنجه ­ده، سازبند خليله بير صدفلي ساز سفارشي وئرميشدي و اونا دئميشدي؛ خليل منيم بو سازيمي صدفله، من اؤله­ جگم، اؤلوب گئدندن سونرا دئيه ­رلر، آشيق علي­ دن بير صدفلي سازدا قالمادي.

آما بيلديگيميز كيمي، كئچن گونلرده رحمتليك آشيق علي عليزاده­نين خاطرلا مني آدلي شعر كتابي ايشيق اوزو گؤردو. بو كتابدا رحمتليك آشيق علي­نين اوچ يوزه ياخين شعري  توپلانيب. بو شعرلري آشيق علي­ نين ياخين يولداشي شاعر ، يازيچي و آراشديرماچي  بهرام اسدي توپلاييب. آشيق علي­ نين شعرلري ايله­ قاباقجادان تانيش اولسامدا، آما هاميسي­ني بير يئرده گؤرمه­ ميشديم، ائله بونا گؤره ­ده بو كتابي اوتوروب، اولدن آخيرا اوخودوم. آشيق علي­ نين ديوانيندا اونون سازا و آشيقليغا حؤرمتي و بو قونودا اولان شعرلري منيم دقتيمي اؤزونه جلب ائتدي و بو شعرلريني داها چوخ بگنديم. كتابي اوخودوقدان سونرا، اونون بو قونودا اولان شعرلرينه بير يازي حاضرلاماق قرارينا گلديم و ائده بيلديم بو آشاغي دا اولان يازيني سيزه حاضرلايام. آللاهدان اوستاد آشيغيميزا رحمت ديله­ يركن،اومودوم وار بو يازيمي بگنه ­سيز.

 

آشيق علي­ عليزاده­نين شعرلرينده " سازا و آشيغا حؤرمت"

ائليميزين ان قديم و ان مقدس ميراثلاريندان بيري آشيق صنعتي و اونون باشيندا اولان قوپوز سازي­دير. تاريخ بويو بو صنعت مقدس اولوب و ائليميزده اونا احتراملا ياناشيب. بو مقدسليك هم بو صنعتين و بو سازين يارانيشيندا و هم ايللر بويو تاريخلرين سينه ­سيندن كئچيب گلديگي واختلاردا اؤزونو گؤستريب. چوخلارينين دئديگينه گؤره، بيرينجي آشيق دده قورقود اولوب. اؤنجه دده قورقوردون كيم اولدوغونو دوشونك؟

اوغوز ائلينين آغ ساققالي، پيري ، مرشدي. غيبدن سيرلاري بيلرميش، باغلي دوگونلري آچارميش، ائلينه نصيحت ایله اؤيود وئررميش و اوغوز ائلي ايله اوغوز خانلاري اونون سؤزوندن و يولوندان قيراغا چيخماز ايميشلر. دده قورقودون قوپوزونون يارانيشي حاقدا دا هله روايتلر وار و بو سازين مقدس اولدوغونو خاطرلادير. دده قورقوتدان سونراكي آشيقلار حاقدا صفوي دؤورونه قدر بيلگي الده يوخوموزدور. آما شاه اسماعيلين گليشي ايله، آشيقليق دا جان تاپير و اؤزونو تاريخده گؤسترمگه باشلايير. تاريخده آدي چكيلن بيرينجي آشيق ايسه قورباني اولموشدور. قورباني اؤزو بير بيلگيلي و محترم شخص اولوب .  صفوي حؤكمداري دا اونا احترام قويوب، اونو محترم ساييرميش. اوندان سونراكي دؤورده آشيق و آشيق صنعتينده چاليشان انسانلاردان خسته قاسم، دوللو مصطفي، دده علعسگر و ... بؤيوك اوستادلار ظهور ائديبلر. بو اوستادلار هاميسي آشيقليقدان چوخ، عارفليكلري و مقدسليكلري ايله آدلانيبلار و دين مسأله ­لري ايله تانيش اولاراق، ديني سورونلاري حل ائتمگه قالخيبلار.

دئديگيميز كيمي آشيق صنعتي  قوپوز هميشه مقدس اولوب ، هئچ واخت اگري يوللارا چكيلمه­ یيب و دئمك اولار شاها-خانا باش اگمه ­ييب. هميشه حاقّي تاپدالانميشلارين يانيندا اولوب ، ظالملرين قارشيسيندا حق-حق دئييبدير.

اينديكي قوپوزوموزو دوشونسك ده، بو قوپوزون چاناغي توت آغاجيندان دوزه ­لير . توت آغاجي­ دا هاميميزين بيلديگي كيمي ائليميزين ايچينده مقدس بير آغاجدير . هر كس بو آغاجي كسمگه قالخماز و عارفلرين و امامزادالارين مزاري اوستونده هميشه توت اكيليب.

آشيق صنعتي و قوپوزون قوتسالليغي اينديليكده، كئچميشلرده اولدوغو كيمي اولماسا دا، هله ياشايير و حؤرمتي وار.  بو آرادا بو صنعته خور گؤزلر ايله باخان بير سيرا باغلي قافالي و گئري ذكالي انسانلار دا تاپيلير. بو صنعته احترام قويماييرلار و يئري گلديكجه ­ده ضربه لر ائنديريرلر . اونلار بو ايشلري ايله اؤزلرينين بير متمدن انسان اولدوقلاريني گؤسترمك ايسته­ ييرلر. آما بو تيپ انسانلارين قارشيسينا ائله ائل آشيقلاريميزين بیر سیراسی شعرلري ايله جواب يازيبلار. بو آشیقلارین بیری رحمتليك آشيق علي عليزاده(1390-1330) اولوب.

آشيق علي نين ديوانينا باخديقدا اونون شعرلرينده ساز و آشيقليغا نه قدر حؤرمت بسله ­ديگي آچيق و آيدين گؤز اؤنونه گلير . دئديگيميز كيمي بير سيرا انسانلارا دا ائله همان ديوانيندا جواب وئرير. آشيق علي بير شعرينده، بو صنعته ايراد توتانلارا بئله دئيير(اوچ بنديني گتيريريك):

اودلايير مني

 نادان سازا لاغ ائدنده

آخماقلار اودلايير مني

 سونرا دئيه‏نده سازي چال

باخماقلار اودلايير مني

 

  ترك ائتمرم بو صنعتي

سندن چكمرم منّتي

 اوجوز ساتمارام صحبتي

اوشاقلار اودلايير مني

 

 قيشلاقلي، بيل صادق دگيل

ساز قارشيندا گولوم اگيل

 هله اوّل اؤز عيبين بيل

باخ باخلار اودلايير مني.

آشيق علي بير آيري شعرينده سازي ايله دردلشيب، اونا نادانلارا بئل باغلاماماغي توصيه ائدير:

ديللن آي صدفلي ساز ديللن بو فرصت الدن گئدر

سيم پاسلانار وعده كئچر متانت الدن گئدر

 نادانلارا بئل باغلاييب دئمه هميشه سازام

حؤرمت قويماز ديللنديرمز شهامت الدن گئدر

 

 زامان-زامان الدن اله گزرسن دوزدور ايشين

وقت اولار كي توز بوروير چرخي دؤنر گردشين

 عارفلردير قيمت وئرن نادان بيلمز ارزشين

گؤزله هر آن آلدادارلار قيامت الدن گئدر

آشيق علي ­نين فكريجه تانري تعالي سازين وجودوندا ايلاهي بير سير قويوب. ائله بونا گؤره ­ده ائليني سازدان اؤيود آلماغا چاغيرير.

آلقيشلار، چالاندا صدفلي سازا

سوزور دوداغيندان بال قادان آليم

 سازدا بير سير قويوب بؤيوك يارادان

ساز-سؤزدن اؤيودو آل قادان آليم

او سازين هم غمده، هم ده شادليقدا ائلي ايله بير يئرده اولدوغونو و سازين سئحيرلي سسينين دردلره درمان اولدوغونو خاطرلايير و سازدان اوزاقلاشماماغي ائلينه توصيه ائدير:

سازدا يانماق دا وار، يانديرماق دا وار

بعضاً غم گونونده دينديرمك ده وار

 اوندا يانديرماق دا، سؤندورمك ده وار

قوجاقلاشيب سازلا قال قادان آليم

آشيق علي يوخاريداكي شعرينين سون بندينده بو صنعتي سئومه ­ين انسانلاري اونون وقاريندان خبرسيز اولدوقلاريني دئيير و بو كيمي انسانلاري سازينا حؤرمت ائتمگه چاغيرير:

سازين وقاريني بيلمه‏ين دؤيور

آدينا، سانينا بهتانلار دئيير

 قيشلاقلي يازيغي دالدادا سؤيور

سازيني حؤرمته سال قادان آليم.

آشيقلار ائليميزين كولتورونون قوروقچوسو اولوبلار و اونلارين سلاحي بو اودلو-آلوولو قوپوزلاري اولوب. آشيق علي ­ده بو مسأله ­ني دوشونوب. آشاغيداكي شعري يازيب.

قيشلاقلي شأنينه بير دستان يازدي

يوردوم پاييز بيلمز خزانسيز يازدي

 بير الده سلاحدي، بير الده سازدي

دئيير ياشا ياشا آذربايجانلي.

اؤنجه­ لر دئديگيميز كيمي، تاريخ بويو آشيقلار ظلمه تاب گتيرمه ­ييب و هئچ واخت دا سارايلاردا مدح ائتمكله مشغول اولماييبلار. اونلار هميشه خالقين طرفينده اولوب و حق طرفينه كئچيبلر.

قيشلاقلي سينه‏نده سؤز بازاري وار

حيدربابا دئييب اؤلمز شهريار

 تئللي ساز ديننده بئله ديل آچار

حق سؤزو دانيشان ديللر بيزيمدير.

آشيقلارين هارايلاريني كوراوغلويا اوخشادان آشيق علي، آشيقلارين الهاميني ­دا ائليندن بيلير و بئله دئيير:

آشيقلار سازلارين چالير

ائل-اوبادان الهام آلير

 قوچاقلار تك نعره سالير

كوراوغلويا تايدي دور گل

آشيقلاريميز هر زمان ائل ايچينده و ائل ايله اولدوقلارينا گؤره اونلاري ائل آشيغي عنواني ايله چاغيريرلار. ائل آشيغي، ائلين قايغي­كشي و ائلين قئيدينه قالان اولور. ائل ايله اوتوروب-دورور. بونا گؤره ­ده آشيقلاريميز و آشيقليق ائلينكي حساب اولور. آشيق علي­ ده شعرلرينين بير بندينده بونا توخوناراق اؤز بختيندن ده گيلئي­لنيب.

شاعر زامانيندير، آشيق ائلينكي

عاغيل باشينكيدير، شيرين ديلينكي

 يازيق قيشلاقليني بئله بيلين كي

ياتميش بختين بيري گله اويادا.

سوندا رحمتليك آشيق علي عليزاده­نين بير شعري ايله يازيميزي بيتيريريك. بو شعر آشيق علي­نين سون شعری دیر و بير گون وفاتيندان اؤنجه يعني 9/5/90 تاريخينده يازيليب. آشيق علي بو شعرينده آپ-آيدين گيلئييني آشيقليق ایله آشيقلاري لاغ ائدنلردن ائدير و بلكه ­ده اؤزونون قارشيلاشديغي بير ماجرا ايله علاقه­دار بونو يازير  و اونلارا سسلنرك آشيقلارين كيم و نه اولدوغونو آچيقلايير. بيز ده ائله آشيق علي­ نين بو شعري ايله يازيميزا سون قويوروق. آللاه اونا رحمت ائيله ­سين. مزاری نور ایله دولسون.

     آشيغين گيلئيي

 كيمين دام-ديوارين ييخيبدير آشيق؟

اونا آشيق دئمك عار گلير سنه

 نه يولا داش تؤكوب، نه جيب كسيبدير

سلامين آلماق دا زور گلير سنه

 

 بيلير صرّاف كيمي زيبيل، زر نه‏دير

عارف نه‏دير، نادان نه‏دير، پير نه‏دير

 بير صرّافدير بيلر صدف-دور نه‏دير

اونون حق دونياسي دار گلير سنه

 

 ائلينين حؤرمتين ساخلايار آشيق

قوجاسين-دوشگونون يوْخلايار آشيق

 هميشه حق سؤزو حاخلايار آشيق

بو سنسن حق ديلدن زار گلير سنه

 

 آشيق ائل ساتماييب نه دؤولت وارا

شادليقدا آغ گئيه‏ر غمينده قارا

 آل ائيله‏ييب بيرين سالماييب تورا

سن اوزو سويوقسان قار گلير سنه

 

 اگر قيشلاقلييا بهتان دئيه‏سن

آغيز-گؤزون اگيب اؤزون اؤيه‏سن

 يالتاق اولوب يالتاق يالي يئيه‏سن

پالانيني بزه، بار گلير سنه.

رحمتلیک آشیق علی علیزاده نین خاطرلا منی آدلی کتابی یایینلاندی.

رحمتليك آشيق علي عليزاده­نين شعرلري او مرحومون وفاتينين بيرينجي ايل دؤنومو عرفه­سينده بير مجموعه­ده يايينلاندي.  302 صحيفه ­دن تشكيل تاپان بو كتاب، خاطرلا مني آديني داشي­يير و او مرحوم آشيغين 300 قاطارا ياخين شعرينه شامل اولور. بو مجموعه اورمولو شاعر ، آراشديريجي،يازيچي و رحمتليك آشيق علي عليزاده­نين ياخين يولداشي بهرام اسدي­نين زحمتلري ايله توپلانيب و چاپا بوراخيليبدير.

اورمونون ياز نشرياتي­نين نشرلريندن اولان بو كتاب، ساتيشي 8000 تومن دير و يازنشرياتي ايله اورمونون حوزه هنري اداره­سينين امكداشليغي ايله يايينلانيب.

قئيد ائتمه­لي­ييك، آشيق علي عليزاده 1330-جو ايلده قاراداغين ورزقان بخشينين قيه قيشلاق كندينده آنادان اولوب. سونرالار اورمويا كؤچوب و بو شهرده آشيقليقلا مشغول اولموشدور. آشيق علي عليزاده 10/5/1390 تاريخينده اوره­ك دايانماسي(ايست قلبي) نتيجه­سينده دونياسيني دگيشدي. او مرحوم ايران موسيقي فئستيواللارينين چوخونا قاتيليب و چوخلو مقاملاردا اله گتيرميشدير. اورمو راديو و تلويزيونوندا موسيقي بؤلومونون فعال شخصلريندن ايدي. آللاه رحمت ائيله­سين. آذربايجان ادبياتي و فولكلورو سئوداليلاري كتابي الده ائتمك اوچون ياز نشرياتي ايله گنج آشيقلار بلوقونا گئده بيلرلر. ها بئله آشاغيدا اولان ايميل و موبايل ساييسي ايله­ده ايلگي قورا بيلرلر.

ياز نشرياتي: http://yaznashr.blogfa.com

گنج آشيقلار: http://gencashiqlar.blogfa.com

ايميل: yaznashr@gmail.com

موبايل: 09141477792

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

بو کتابین بیر بؤلومو دوستلار حسرتی آدینی داشی­ییر و او مرحوم اوستادین دوستلاری اونون اؤلوم خبرینی ائشیتدیکلرینده بو شعرلری یازیبلار.

بهرام اسدی

كؤچدو بير صنعتكار، گئتدي بير آشيق

نيسگيلي سازينين تئلينده قالدي

 هر ماهنيسي اولان ائله ياراشيق

ان گؤزل ماهنيسي ديلينده قالدي

 

 ائللرين ايچينده ماهنيسي بيتدي

آخرت دئيه‏رك سون سفر ائتدي

 اللرين اوستونده مزارا گئتدي

ائلي گؤز ياشينين سئلينده قالدي

 

 

 آي آشيق، تئز ايدي گئديش هوسي

قولاقلارا دولدو سازين ناله‏سي

 ائشيتمز اولدوق او غيرتلي سسي

سسينين حسرتي ائلينده قالدي.

 

فريده سليماني((آیتکین)):

 شاعرلر كؤچنده فاني دونيادان

فرقتينده قالان ائللر آغلايار

 هنر باغچاسينين گولو سولاندا

باغبان كدرلنر، گوللر آغلايار

 

 بولبوللر گولوندن آيري اوچاندا

نؤوراغي پوزولوب گولدن قاچاندا

 صنعتكار هجراندان صحبت آچاندا

بولودلار قارالار سئللر آغلايار

 

 سهو ائدير اجلدن شفقت اومان

آيدين حقيقته كيمدي گؤز يومان

 آشيغيندان آيري دوشسه بير زامان

ساز سوسار »آيتكين« تئللر آغلايار.

 

احمد اسدي:

 ائل آشيغي نه تئز گئتدين

سنسيز گؤزوم لئيسان آغلار

 كؤچركن بيزي ترك ائتدين

كؤنلوم ائيلر فغان آغلار

 

 ائلينله اوتوروب دوردون

بو ائلده مجلسلر قوردون

 فراقيندا اودلار يوردون

دردلي آذربايجان آغلار

 

 باش اگيرم بو انسانا

فخر ائديب آذربايجانا

 فاني جسميم قالسين يانا

باخ بو روح-روان آغلار

 

 آشيق بير ده ساز آلايدين

آليب قوينونا چالايدين

 احمد دئيير كاش قالايدين

فراقيندا گؤز قان آغلار.

 

 

آشیق سيد اسماعيل سیدساجدي:

 آلديم قيشلاقلي‏نين اؤلوم خبرين

اوره‏گيم كؤوره‏لدي، گؤزلريم دولدو

 سن بير بولبول‏ايدين گولشن باغيندا

نه تئز خزان ووردو گوللرين سولدو

 

 شادليقدا اوخوردون هر واخت ائللره

ساراني آپاران آخان سئللره

 تميز اوره‏كلره، شيرين ديللره

آدين داستان اولدو ديللرده قالدي

 

 من سيد آشيغام چكرم زحمت

هر واخت بؤيوكلره ائيله‏يك حرمت

 اوستادين روحونا سيز دئيين رحمت

هامي گئده‏جكدي، بو بئله يولدو.

 

 

  آشيق علي عابديني(علي يكانلي):

 آللاه اؤلنلره رحمت ائيله‏سين

علي ده رحمته قاريشدي گئتدي

 اوستاد آشيق كيمين گيردي ميدانا

بير آز سؤزلريندن دانيشدي گئتدي

 

 دوشدو سينه‏سينه دويونلو داغلار

وفالي سئوگيسي هر زامان آغلار

 سارالدي باغچالار، بولبوللر، باغلار

بولبولون گولشني ساويشدي گئتدي

 

 بير كيمسه اولمادي قانا درديني

بير ساعات اليندن آلا درديني

 سالدي اوره‏گينه بالا درديني

يوخسوللوق اودوندا آليشدي گئتدي

 

 بو سؤزلري دئدي يكانلي علي

امداد ائيله بيزه يا مولا علي

 دئسه‏لر نئج اولدو قيشلاقلي علي

هنر ميدانيندا چاليشدي گئتدي.

  

  

 آشيق خدمت حاجي‏زاده:

 اوزون يانسين قارا تورپاق

نه تئز آلدين جاني مندن

 اسيرگه‏دين يار-يولداشين

كسدين شهرت شاني مندن

 

 گؤزلريمين نورون آلدين

قوللاريمين زورون آلدين

 يامان يئرده تورا سالدين

آلدين امتحاني مندن

 

 ديواردان آسيلدي سازين

آغلار قالدي اوغلون، قيزين

 زهر اولدو دادين، دوزون

نيه كسدين ناني مندن

 

 آشيق خدمت، آغلا پنهان

هاميا وار بو امتحان

 چال بير تجنيس كسمه ديوان

چالما دول هجراني مندن.

 

 

 بيت‏اللَّه سليمي آوانسر:

 آشيق، سني ايتيرندن

گن دونياني بيتيرندن

 قوهوم-قارداش آغلار قاليب

قبر ائوينه گؤتورندن

 

 آذربايجان آشيغي‏ايدين

ائل-اوبا ياراشيغي‏ايدين

 گور سسين وار ايدي سنين

الحق جانان آشيق‏ايدين

 

 سازيندا بير داد وار ايدي

سؤزونده مين آد وار ايدي

 سن دونياني دگيشنده

ائلده هاراي-داد وار ايدي

 

 آشيق داي آتا مينمه‏ديك

يانيب كول اولوب سؤنمه‏ديك

 يايدا كؤچدون يايلاقلارا

داها قيشلاغا دؤنمه‏ديك

 

 بيت‏اللَّه سنه سؤز يازير

سؤز ايتيرير، هردن آزير

 فلك زامان قازماسي‏ايلن

گئجه-گوندوز مزار قازير

 

 آشيق علي عليزاده

مولام سنه وئرسين باده

 حق اؤزو محشر گونونده

سني هر آن سالسين ياده.