آشيق علي عليزادهنين شعرلرينده " سازا و آشيغا حؤرمت"
اشاره: آشيق علي عليزاده 1330-جي ايلده قاراداغين قيه قشلاق كندينده آنادان اولموشدو. 1369-جي ايلدن اورمويا كؤچوب، بو شهرده آشيقليغا باشلاميشدير.
او چوخلو موسيقي فئستيواللارينا قاتيلاراق چوخلو مقاملاردا اله گتيرميشدي. آشيق علي عليزاده(قيشلاقلي) 10/5/1390 تاريخينده دونياسيني دگيشه رك، ابدي دونيايا كؤچدو. بيزيم عائله دوستوموز اولان آشيق علي، همده منيم حياتيمدا گؤردوگوم بيرينجي آشيق ايدي.
ياديمدا اولان،بير و يا ايكي اوخويوردوم، آشيق علي بيزه گلميشدي و او گوندن من آشيقلارين گئنيش دونياسينا گيرديم.رحمتليك كئچن ايل قويروق دوغان آيينين 10-جو گونونده وفات ائتدي.
عؤمرومده او گون منه ان آغير و پيس خاطره لي گونلردن بيري دير.ساعت 9 اولاردي، اگلشميشديم شام يئييرديم. تلفونون زنگي آچيلدي. آنام تئلفونو گؤتوردو. اوستاديم آشيق قوربانين حيات يولداشي ايدي. سلام عليكدن سونرا، بو جمله ايله ائله بيل دونيا باشيما فيرلاندي.
هانسي آشيق علي؟ قره داغلي آشيق علي ؟
یئدیگیم تيكه بوغازيمدا قالدي، تئز آنامدان نه اولدوغونو سوردوم، اودا آشيق علي نين وفات ائتديگيني دئدي. تئز اوغلو آشيق غلامرضايا زنگ آچديق. گؤتورمه دي. او بيري اوغلونا زنگ آچديق. تبريزده ايدي. دئدي، ائله بيل دئييرلر، سكته ائديب، خسته خانادادير. دوروب حاضرلاشديم، اورمو خسته خانالارينا يوللانديم. آما او آددا بير شخصي گتيرمه ميشديلر. اؤزومه اوره ك وئريرديم، حتماً حالي خراب اولوب، يوخسا اونا تئزدي اؤله. هله يئني آلتميش ياشينا گيريب. بو سؤزلر ايله خسته خانادان آيريلديم.
ائوه چاتديغيمدا، اونون بير كلينيكده حياتينين دگيشمه سيني بيلديم و ائله بيل بير قازان سرين سويو باشيمدان آشاغي تؤكدولر. دا هئچ نه دانيشا بيلمه ييرديم. اؤز اؤزومه دئييرديم، آخي نه تئز؟ نيه؟
دئسه مده دئمه سه مده آشيق علي آرتيق گئتميشدي.آشيق علي منيم حياتيمدا ان چوخ سئوديگيم انسانلاردان بيري ايدي.
آشيق علي اؤلمه ميشدن اؤنجه دوغما يوردو قاراداغا و قيه قيشلاق كندينه بير هفته ليك سفره چيخميشدير و ائله بو سفردن ايكي ساعات ائوينه دؤندوكدن سونرا، اوره گي داياناراق، حياتا وداع ائتميشدي. ائله بيل، اؤله جگيني بيليرميش و ائله بونا گؤرهده گوللو-چيچكلي قاراداغدان سون گؤروشونو و وداعيني ائتمك اوچون اورالارا يوللانميشدير. هله اؤلمه ميشدن اؤنجه ده، سازبند خليله بير صدفلي ساز سفارشي وئرميشدي و اونا دئميشدي؛ خليل منيم بو سازيمي صدفله، من اؤله جگم، اؤلوب گئدندن سونرا دئيه رلر، آشيق علي دن بير صدفلي سازدا قالمادي.
آما بيلديگيميز كيمي، كئچن گونلرده رحمتليك آشيق علي عليزادهنين خاطرلا مني آدلي شعر كتابي ايشيق اوزو گؤردو. بو كتابدا رحمتليك آشيق علينين اوچ يوزه ياخين شعري توپلانيب. بو شعرلري آشيق علي نين ياخين يولداشي شاعر ، يازيچي و آراشديرماچي بهرام اسدي توپلاييب. آشيق علي نين شعرلري ايله قاباقجادان تانيش اولسامدا، آما هاميسيني بير يئرده گؤرمه ميشديم، ائله بونا گؤره ده بو كتابي اوتوروب، اولدن آخيرا اوخودوم. آشيق علي نين ديوانيندا اونون سازا و آشيقليغا حؤرمتي و بو قونودا اولان شعرلري منيم دقتيمي اؤزونه جلب ائتدي و بو شعرلريني داها چوخ بگنديم. كتابي اوخودوقدان سونرا، اونون بو قونودا اولان شعرلرينه بير يازي حاضرلاماق قرارينا گلديم و ائده بيلديم بو آشاغي دا اولان يازيني سيزه حاضرلايام. آللاهدان اوستاد آشيغيميزا رحمت ديله يركن،اومودوم وار بو يازيمي بگنه سيز.
آشيق علي عليزادهنين شعرلرينده " سازا و آشيغا حؤرمت"
ائليميزين ان قديم و ان مقدس ميراثلاريندان بيري آشيق صنعتي و اونون باشيندا اولان قوپوز سازيدير. تاريخ بويو بو صنعت مقدس اولوب و ائليميزده اونا احتراملا ياناشيب. بو مقدسليك هم بو صنعتين و بو سازين يارانيشيندا و هم ايللر بويو تاريخلرين سينه سيندن كئچيب گلديگي واختلاردا اؤزونو گؤستريب. چوخلارينين دئديگينه گؤره، بيرينجي آشيق دده قورقود اولوب. اؤنجه دده قورقوردون كيم اولدوغونو دوشونك؟
اوغوز ائلينين آغ ساققالي، پيري ، مرشدي. غيبدن سيرلاري بيلرميش، باغلي دوگونلري آچارميش، ائلينه نصيحت ایله اؤيود وئررميش و اوغوز ائلي ايله اوغوز خانلاري اونون سؤزوندن و يولوندان قيراغا چيخماز ايميشلر. دده قورقودون قوپوزونون يارانيشي حاقدا دا هله روايتلر وار و بو سازين مقدس اولدوغونو خاطرلادير. دده قورقوتدان سونراكي آشيقلار حاقدا صفوي دؤورونه قدر بيلگي الده يوخوموزدور. آما شاه اسماعيلين گليشي ايله، آشيقليق دا جان تاپير و اؤزونو تاريخده گؤسترمگه باشلايير. تاريخده آدي چكيلن بيرينجي آشيق ايسه قورباني اولموشدور. قورباني اؤزو بير بيلگيلي و محترم شخص اولوب . صفوي حؤكمداري دا اونا احترام قويوب، اونو محترم ساييرميش. اوندان سونراكي دؤورده آشيق و آشيق صنعتينده چاليشان انسانلاردان خسته قاسم، دوللو مصطفي، دده علعسگر و ... بؤيوك اوستادلار ظهور ائديبلر. بو اوستادلار هاميسي آشيقليقدان چوخ، عارفليكلري و مقدسليكلري ايله آدلانيبلار و دين مسأله لري ايله تانيش اولاراق، ديني سورونلاري حل ائتمگه قالخيبلار.
دئديگيميز كيمي آشيق صنعتي قوپوز هميشه مقدس اولوب ، هئچ واخت اگري يوللارا چكيلمه یيب و دئمك اولار شاها-خانا باش اگمه ييب. هميشه حاقّي تاپدالانميشلارين يانيندا اولوب ، ظالملرين قارشيسيندا حق-حق دئييبدير.
اينديكي قوپوزوموزو دوشونسك ده، بو قوپوزون چاناغي توت آغاجيندان دوزه لير . توت آغاجي دا هاميميزين بيلديگي كيمي ائليميزين ايچينده مقدس بير آغاجدير . هر كس بو آغاجي كسمگه قالخماز و عارفلرين و امامزادالارين مزاري اوستونده هميشه توت اكيليب.
آشيق صنعتي و قوپوزون قوتسالليغي اينديليكده، كئچميشلرده اولدوغو كيمي اولماسا دا، هله ياشايير و حؤرمتي وار. بو آرادا بو صنعته خور گؤزلر ايله باخان بير سيرا باغلي قافالي و گئري ذكالي انسانلار دا تاپيلير. بو صنعته احترام قويماييرلار و يئري گلديكجه ده ضربه لر ائنديريرلر . اونلار بو ايشلري ايله اؤزلرينين بير متمدن انسان اولدوقلاريني گؤسترمك ايسته ييرلر. آما بو تيپ انسانلارين قارشيسينا ائله ائل آشيقلاريميزين بیر سیراسی شعرلري ايله جواب يازيبلار. بو آشیقلارین بیری رحمتليك آشيق علي عليزاده(1390-1330) اولوب.
آشيق علي نين ديوانينا باخديقدا اونون شعرلرينده ساز و آشيقليغا نه قدر حؤرمت بسله ديگي آچيق و آيدين گؤز اؤنونه گلير . دئديگيميز كيمي بير سيرا انسانلارا دا ائله همان ديوانيندا جواب وئرير. آشيق علي بير شعرينده، بو صنعته ايراد توتانلارا بئله دئيير(اوچ بنديني گتيريريك):
اودلايير مني
نادان سازا لاغ ائدنده
آخماقلار اودلايير مني
سونرا دئيهنده سازي چال
باخماقلار اودلايير مني
ترك ائتمرم بو صنعتي
سندن چكمرم منّتي
اوجوز ساتمارام صحبتي
اوشاقلار اودلايير مني
قيشلاقلي، بيل صادق دگيل
ساز قارشيندا گولوم اگيل
هله اوّل اؤز عيبين بيل
باخ باخلار اودلايير مني.
آشيق علي بير آيري شعرينده سازي ايله دردلشيب، اونا نادانلارا بئل باغلاماماغي توصيه ائدير:
ديللن آي صدفلي ساز ديللن بو فرصت الدن گئدر
سيم پاسلانار وعده كئچر متانت الدن گئدر
نادانلارا بئل باغلاييب دئمه هميشه سازام
حؤرمت قويماز ديللنديرمز شهامت الدن گئدر
زامان-زامان الدن اله گزرسن دوزدور ايشين
وقت اولار كي توز بوروير چرخي دؤنر گردشين
عارفلردير قيمت وئرن نادان بيلمز ارزشين
گؤزله هر آن آلدادارلار قيامت الدن گئدر
آشيق علي نين فكريجه تانري تعالي سازين وجودوندا ايلاهي بير سير قويوب. ائله بونا گؤره ده ائليني سازدان اؤيود آلماغا چاغيرير.
آلقيشلار، چالاندا صدفلي سازا
سوزور دوداغيندان بال قادان آليم
سازدا بير سير قويوب بؤيوك يارادان
ساز-سؤزدن اؤيودو آل قادان آليم
او سازين هم غمده، هم ده شادليقدا ائلي ايله بير يئرده اولدوغونو و سازين سئحيرلي سسينين دردلره درمان اولدوغونو خاطرلايير و سازدان اوزاقلاشماماغي ائلينه توصيه ائدير:
سازدا يانماق دا وار، يانديرماق دا وار
بعضاً غم گونونده دينديرمك ده وار
اوندا يانديرماق دا، سؤندورمك ده وار
قوجاقلاشيب سازلا قال قادان آليم
آشيق علي يوخاريداكي شعرينين سون بندينده بو صنعتي سئومه ين انسانلاري اونون وقاريندان خبرسيز اولدوقلاريني دئيير و بو كيمي انسانلاري سازينا حؤرمت ائتمگه چاغيرير:
سازين وقاريني بيلمهين دؤيور
آدينا، سانينا بهتانلار دئيير
قيشلاقلي يازيغي دالدادا سؤيور
سازيني حؤرمته سال قادان آليم.
آشيقلار ائليميزين كولتورونون قوروقچوسو اولوبلار و اونلارين سلاحي بو اودلو-آلوولو قوپوزلاري اولوب. آشيق علي ده بو مسأله ني دوشونوب. آشاغيداكي شعري يازيب.
قيشلاقلي شأنينه بير دستان يازدي
يوردوم پاييز بيلمز خزانسيز يازدي
بير الده سلاحدي، بير الده سازدي
دئيير ياشا ياشا آذربايجانلي.
اؤنجه لر دئديگيميز كيمي، تاريخ بويو آشيقلار ظلمه تاب گتيرمه ييب و هئچ واخت دا سارايلاردا مدح ائتمكله مشغول اولماييبلار. اونلار هميشه خالقين طرفينده اولوب و حق طرفينه كئچيبلر.
قيشلاقلي سينهنده سؤز بازاري وار
حيدربابا دئييب اؤلمز شهريار
تئللي ساز ديننده بئله ديل آچار
حق سؤزو دانيشان ديللر بيزيمدير.
آشيقلارين هارايلاريني كوراوغلويا اوخشادان آشيق علي، آشيقلارين الهاميني دا ائليندن بيلير و بئله دئيير:
آشيقلار سازلارين چالير
ائل-اوبادان الهام آلير
قوچاقلار تك نعره سالير
كوراوغلويا تايدي دور گل
آشيقلاريميز هر زمان ائل ايچينده و ائل ايله اولدوقلارينا گؤره اونلاري ائل آشيغي عنواني ايله چاغيريرلار. ائل آشيغي، ائلين قايغيكشي و ائلين قئيدينه قالان اولور. ائل ايله اوتوروب-دورور. بونا گؤره ده آشيقلاريميز و آشيقليق ائلينكي حساب اولور. آشيق علي ده شعرلرينين بير بندينده بونا توخوناراق اؤز بختيندن ده گيلئيلنيب.
شاعر زامانيندير، آشيق ائلينكي
عاغيل باشينكيدير، شيرين ديلينكي
يازيق قيشلاقليني بئله بيلين كي
ياتميش بختين بيري گله اويادا.
سوندا رحمتليك آشيق علي عليزادهنين بير شعري ايله يازيميزي بيتيريريك. بو شعر آشيق علينين سون شعری دیر و بير گون وفاتيندان اؤنجه يعني 9/5/90 تاريخينده يازيليب. آشيق علي بو شعرينده آپ-آيدين گيلئييني آشيقليق ایله آشيقلاري لاغ ائدنلردن ائدير و بلكه ده اؤزونون قارشيلاشديغي بير ماجرا ايله علاقهدار بونو يازير و اونلارا سسلنرك آشيقلارين كيم و نه اولدوغونو آچيقلايير. بيز ده ائله آشيق علي نين بو شعري ايله يازيميزا سون قويوروق. آللاه اونا رحمت ائيله سين. مزاری نور ایله دولسون.
آشيغين گيلئيي
كيمين دام-ديوارين ييخيبدير آشيق؟
اونا آشيق دئمك عار گلير سنه
نه يولا داش تؤكوب، نه جيب كسيبدير
سلامين آلماق دا زور گلير سنه
بيلير صرّاف كيمي زيبيل، زر نهدير
عارف نهدير، نادان نهدير، پير نهدير
بير صرّافدير بيلر صدف-دور نهدير
اونون حق دونياسي دار گلير سنه
ائلينين حؤرمتين ساخلايار آشيق
قوجاسين-دوشگونون يوْخلايار آشيق
هميشه حق سؤزو حاخلايار آشيق
بو سنسن حق ديلدن زار گلير سنه
آشيق ائل ساتماييب نه دؤولت وارا
شادليقدا آغ گئيهر غمينده قارا
آل ائيلهييب بيرين سالماييب تورا
سن اوزو سويوقسان قار گلير سنه
اگر قيشلاقلييا بهتان دئيهسن
آغيز-گؤزون اگيب اؤزون اؤيهسن
يالتاق اولوب يالتاق يالي يئيهسن
پالانيني بزه، بار گلير سنه.