آشیق ادبیاتیندا تارتیشمالی شعرلر
آشیق ادبیاتیندا تارتیشمالی شعرلر
یازان: احمد اسدی
اشاره: بیلدیگینیز کیمی، کئچن پوستومدا، دوللو مصطفی ایله ایلگیلی بیر یازی یئرلشدیرمیشدیم. بیر تعداد شعرلریندنده مقاله نین ایچینده گتیرمیشدیم. آما ائلیمزین دگرلی و اوستاد آشیقلاریندان اولان، آشیق سلجوق شهبازی تهران شهریندن بو یازیما باخیشینی بیلدیرهرک، منه سؤیله دی دوللو مصطفانین بیر شعری قوربانی ایله اوست-اوسته دوشور. بودا احتمالی وار یانلیش اولا. مندن ایسه دوللو مصطفی آدلی یازیما بو مسئله نی آرتیرماغیمی ایسته دیلر.
منده اؤنجه دن دوللو مصطفانین بو شعرینه اوخشار شعرلری ائشیدیب گؤرموشدوم. ائله بونا گؤره ده بو موضوعدا بیر قیسا مقاله حاضرلادیم. بو مقاله نی سیز عزیز اوخوجولارا سونورام. اومودوم وار سیزین اوچون فایدالی اولا.
آشیق ادبیاتی عصرلر بویوجا مکتوب بیر ادبیات اولمادیغینا گؤره چوخلو دگیشیکلیکلره معروض قالیبدیر. بو دگیشیکلیک هم اوستاد آشیقلاریمیزین شعرلرینده، هم ده آشیق داستانلاریمیزدا اولوب. چوخلاری بو مسئله نی مثبت قارشیلاماسالار بئله، ایلک باخیشدا بو ایش یازیلی ادبیاتیمیزین اولمادیغینا گؤره طبیعی نظره گلیر.
ایندیلیکده آشیق داستانلاریمیز، مختلف شهرلرده مختلف روایتلر ایله نقل اولونور. هر بؤلگه نین آشیقلاری دا اؤز مکتبلرینین داستان واریانتینی او بیری مکتبلره گؤره ان دوغرو واریانت بیلیرلر. مختلف آشیقلار ایله صحبتلشدیغیمیزده و داستانلار حاقدا دانیشمالاریمیزدا، بئله بیر سؤزلر ایله چوخ قارشیلاشیریق؛ ((بو داستانی گئتسن سوروشسان، فلان یئرده بئله دئمزلر، آما بیل دوزو ائله من دئیه ندیر.)) ((فلان شهرین آشیقلاری بونون بوراسینی ایرادلی اوخویاراق، بئله دئییرلر)) (( دقت ائله فلان آشیق بونو ایرادلی اوخویور، گؤزله یانلیش یازمایاسان)).
بلی بو سؤزلر مختلف شهرلردن اولان آشیقلارین او بیری شهرلرده و یا کندلرده اولان آشیقلارا گؤره باخیشلاریدیر.
ایندیلیکده((هر شهر و هر مکتب اؤزونو دوز و او بیریلری یانلیش بیلیر)). بو جمله نین ایلک بؤلومو دوز اولسا دا، ایکینجی بؤلومو هئچ ده دوز اولمایان بیر مسئله دیر. نیه کی یوخاریدا دئدیگیم کیمی، بو ادبیات یازیلی ادبیات اولمادیغینا گؤره بئله دگیشیکلیکلر ایله اوزلشیب. اولا بیلر بیر مکتبین کئچمیشده اولان آشیقلاری فرقلی اؤیره نیبلر و یا بیر سؤز یادلاریندان چیخماغینا گؤره اؤزلریندن آیری سؤزلر قوشوب، داستانی دوام ائتدیریبلر. حتی بیر آشیق داستانیمیزدا، او داستانین سؤزلری یادلاردان چیخدیغینا گؤره، نئچه آشیق داستانلاریمیزدان بورج آلینان سؤزلر ده اولوب.
آشیق داستانلاریمیزدان کئچسهک، آشیق شعرلرینه چاتیریق. کئچمیشدن سوزوب گلن، اوستاد آشیقلارین شعرلری ده بئله وضعیتده اولوبلار. بیر اوستاد آشیغین شعری نئچه ماحالین آشیقلارینین دیلینده نسیلدن نسیله گزیب دولانیب. بعضی مصراعلاری و قافیه لری دگیشیکلیکلر ایله او بیری ماحاللاردان فرقلنیب. اولا بیلر یئنه ده بیر آشیغین بیر مصراع بیر شعردن یادیندان چیخماغینا گؤره اؤزوندن یئنی مصراع قوشوب و یا اؤزو بیلمه یه-بیلمه یه آیری شاعرلرین و آشیقلارین شعرلرینی اؤز یادداشیندا اولان شعر ایله قاریشدیریب. همان دئدیگیمیز آشیغین شاگردلری ده ائله اوستادلارینین دئدیگین اصل توتوب، آیریلارینین دئدیکلرینی یانلیش بیلیبلر. بو آرادا اوستاد آشیقلاریمیزین چوخلو شعرلری ده بیر-بیرلری ایله اوست-اوسته دوشهرک، ایشی داها دا دوگونلندیریب. ایندیلیکده، چوخلو اسکی آشیقلار ایله شاعرلریمیزین شعرلری بعضی واختلار مصراعلاری و یا بئیتلری بیر-بیرلری ایله حتی عینی اولورلار. بو بئیتلر و مصراعلارین اصلیتینی هله لیک دئیه بیلمه ریک هانسی شاعر یازیب. یوخاریدا قئید ائتدیگیمیز کیمی هر محیط اؤزونه مخصوص ادبیاتی ایله بو شعرلری ییغیب ساخلاییب. ائله بونا گؤره ده گله جکده بیر یازیلی قایناق آچیقلانمایینجا، دئیه بیلمه یه جگیک بو شعر بو آشیغیندیر و یا بو شعر بو شاعریندیر. یالنیز بیر یازیلی قایناغی تاپدیغیمیزدان سونرا بئله بیر ادعایا مالک اولا بیله جگیک. ایندیلیکده حتي آشيق مكتبيميزده اولان اورمولو قاسم كيمي شاعرين سؤزلريني یانلیشجاسینا خسته قاسم آدينا اوخويان آشيقلارين سايي هئچ ده آز دگيل. بونونلا ياناشي قوربانی، خسته قاسم، آشیق آلی، دوللو مصطفی و تیلیم خان کیمی سؤز اوستادلارینین شعرلری بعضی حاللاردا دا بیر-بیرلری ایله اوست-اوسته دوشور. بونلاردان تیلیم خان ایله دوللو مصطفانی نظره آلساق گؤرهجگیک دوللو مصطفی ایله تیلیم خانین شعرلری نئچه شعرده بیر-بیرلری ایله اوست-اوسته دوشوب. ها بئله تیلیم خان ایله قوربانینین و ... .
یوخاریدا دئدیگیم سؤزلرین ثبوتونا نئچه شعر گتیرمیشم. بو شعرلر مختلف اوستاد آشیقلاردان اولماسینا باخمایاراق، بعضی مصراعلاری و قافیهلری بیر-بیرلرینه چوخ یاخیندیر. آما شعرلرین بوتونلوگونه و معنا جهتینه باخدیغیمیزدا گؤرهجگیک، فرقلی دیلر. اولا بیلر بو شعر ايله بو قافیه-ردیفلر قوربانیدن باشلاییب، اوندان سونراکی شاعرلر ده اونون یولونو دوام ائتدیریبلر. اولا بیلر ده هانسی سا آشیغین شعریدیر. آیری محیط ایله مکتبه گئده رک، یاددان چیخما و شعرلرین قاریشماسینا گؤره و یا او اصلی شاعرین آیری یئرلرده تانینماماسینا گؤره، شعری دئیه ن شاعرین آدی زمان کئچدیکجه یادداشلاردان سیلینه رک، آیری شاعرین آدینا مصادره اولوب. هر حالدا چوخلو قافیه-ردیفی عینی اولان شعرلریمیزه تای بو شعرلرده آشیق ادبیاتیمیزین بیر قولودورلار. بیزده هئچ بیریندن گؤز یوما بیلمریک. آشاغیدا گلن شعرلرین هامیسی گؤزل و معنالی شعرلردیلر آما بير آزجا دقت یئتیریرسک دوللو مصطفی دئیهن شعرین، معنا باخیمیندان داها گوجلو و عرفانی جهتدن داها اوستون اولدوغو گؤزه چارپیر. سیزی بو شعرلری اوخوماغا دعوت ائدیرم.
یئتیشدیم( آشیق دردلی)
بير زمان اگلنديم سلب پرده ده
كرمه اوغراديم كانا يئتيشديم
بير زمان مكث ائتديم رحم مادرده
وجود حاصل ائتديم جانا يئتيشديم
***
اربا آناسيندان اولوندوم ترتيب
اوستاديم خدادير ائيلهدي تركيب
من آنا قول اولدوم اول منه حبيب
ماء ايديم شكل انسانا يئتيشديم
***
حاق معماريم اولدو قورولدو بینام
ال آياق بارماقلار ياپيلدي تمام
دوققوز آي دوققوز گون اولونسا ختام
واختي ائريشدي بو جهانا يئتيشديم
***
دردلي حاقدان نطق گلدي ديليمه
طريقتدن بير يول كئچدي اليمه
شريعتدن سو باغلاندي گولومه
قطره ايديم بير عمانا يئتيشديم
يئتيشديم(قوربانی-دیوانیندان)
لامكان شهريندن گلديم جانا من
جانلار اهلي بير جانانا يئتيشديم
الدن اله قابدان قابا سوزولدوم
قطره ايديم بير عمانا يئتيشديم
***
بير گؤزلين الگيندن النديم
بلي دئديم بلاسينا بلنديم
يئري گؤيو ياراداندان ديلنديم
گؤهر آختاريرديم كانا يئتيشديم
***
قورباني دئر: گؤز گؤزلهديم، گؤز آلديم
سماخ اولدوم، عاقلمنددن سؤز آلديم
دوز ترپنديم، معروفومو تئز آلديم
ادب گؤتدوم يول اركانا يئتيشديم
يئتيشديم(قوربانی)
(آشیق سلجوق شهبازی نین دئدیگینه گؤره)
لامكان شهريندن گلديم جهانا
جانلار اهلي بير جانانا يئتيشديم
الدن اله قابدان قابا سوزولدوم
قطره ايديم بير عمانا يئتيشديم
***
حاق کمری باغلایاندان بئلیمه
حقیقتدن سو باغلانیب گؤلومه
معرفتدن بیر ایز دوشوب الیمه
ادب بیلیب یول ارکانه یئتیشدیم
***
قوربانی یم گؤز گزدیردیم گؤز آلدیم
قوللوق ائدیب من اوستاددان سؤز آلدیم
دوز ترپنیب مطلبیمی دوز آلدیم
آخیر گلیب بو مکانه یئتیشدیم.
يئتيشديم(آشیق آلی)
مين جور و جفايلا ياريما چاتديم
عؤمرومه نقش اولان سانا يئتيشديم
اقباليمي خواب ائويندن اوياتديم
وصل يارلا بير زمانا يئتيشديم
***
ايلقارينا صادق ياريما احسن
ياراشير شأنينده يوز داستان دئسن
هجران آنلاري ايدي عؤموردن كسن
وصل يارلا من آمانا يئتيشديم
***
سرو قدّي گول جمالي تماشا
شهلا گؤز ياراشير او هلال قاشا
تكرارسيز خلق اولوب آياقدان باشا
كماللي كامله جانا يئتيشديم
***
بستيدي آلي نين حيات نؤوراغي
بياض سينه سيدي جنتين باغي
آچيلدي اوزومه وصال اوتاغي
سانكي تخت سليمانا يئتيشديم.
یئتیشدیم(دوللو مصطفی)
اورمو دیاریندان من دوشدوم یولا
گزه-گزه بو مکانا یئتیشدیم
فیض آلدیم اوستاددان آلدیم پاییمی
گوهر آختاریردیم کانا یئتیشدیم
***
اویاندیم غفلتدن واردیم عرفانا
آلدیم مطلبیمی اولدوم مستانا
صدق ایله سیغیندیم قادر سبحانا
هدهد اولدوم سلیمانا یئتیشدیم
***
صدف اولدوم دریالاری دولاندیم
ایوب کیمین هر بیر درده دایاندیم
موسی کیمین طور داغیندا ایناندیم
قطره ایدیم بیر عمانا یئتیشدیم
***
حقیقتدن بیر یول دوشدو الیمه
معرفتدن سو باغلاندی گؤلومه
مصطفایام یالان گلمز دیلیمه
ادب آلديم یول- ارکانا یئتیشدیم
آدیم احمد اسدی دیر. اورمودا یاشاییرام.