اوستاد آشیق یوسف اوحانئس ایله مصاحبه/دانیشیق آپاران: احمد اسدی
اوستاد آشیق یوسف اوحانئس ایله مصاحبه/دانیشیق آپاران: احمد اسدی
گنج آشیقلارین سایین اوخوجولاری بو دفعه اورمو شهرینین آغ ساققال و قوجامان آشیغی، ها بئله اورمو آشیق مکتبینین اوستادلاریندان اولان آشیق یوسف اوحانئس ایله مصاحبه ائتمیشیک. آشیق یوسف ایللر بویودور، بو مکتبده چالیشیبدیر. او بیر مسیحی آشیق اولاراق، همیشه مولاسی علیدن یاد ائدیب و هاوالارینین چوخوندادا پیغمبردن و علیدن اوخویور. اونو تانیمایان اولماسا، آشیغین بیر مسلمان شخص اولدوغونو دوشونر. تاریخ بویو اورمو آشیق مکتبینده مسیحی آشیقلار و شاعرلر اولوب، او جملهدن قول هارطون، خویلو وارطان، آشیق یعقوب و ... آدینی چکمک اولار. آما بونلارین سونونجو قالیقلاری و نشانه لریندن اوستاد آشیق یوسف اوحانئس دیر.آشیق، تورکجه و آسوریجه نی گؤزل دانیشارکن، کوردجه و فارسجانیدا بیلیر. او همده بیر ایل بغداد و ایکی ایل کویتده یاشاماغینا گؤره عربجه ایله ده تانیش دیر و دانیشا بیلر. اورمو مسیحی لرینین اصلیتی تورکدور، آما قاجار دورونده آمریکالی و آوروپالی مسیونرلر و کشیشلرینین الی ایله دیللری چؤنوب.( دوکتور آیریملونون دئدیکلرینه اساسلاناراق). آشیغیمیزین آتاسینین آسوری دیلینین بیلمه مه سیده بونا بیر دلیل اولا بیلر. بو سببدنده مسیحی لر ایچینده ده آشیقلار اولوبلار. اوستادیمیزین 85 یاشی اولماسینا باخمایاراق، هلهده گؤزل اوخویور و هلهده گنج اورهگی بو مکتبین عشقینه دؤیونور. آللاهدان عزیز اوستادا جان ساغلیغی دیلهیرکن، سیزی دانیشیغیمیزی اوخوماغا دعوت ائدیریک.
اوستاد ایلک سؤالیمیز، سیز هانسی ایلده و هارادا دونیایا گلیبسینیز؟
من 1306-جی ایلده اورمیهنین باراندیز ماحالینین دیزه تکه کندینده آنادان اولموشام.
اوستاد نئجه اولدو، آشیقلیغا گلدینیز؟
منیم ددهم آشیق ایدی، بابامدا آشیق ایدی. تقریباً قویمامیشام، یوللاری و یورد-یووالاری ویران قالا. گوجوم یئتیردیگی قدر یوللارینین دوامچیسی اولموشام.
آشیقلیقدا اوستادینیز کیم اولوبدور؟
منیم اول اوستادیم، اؤز ددهم آشیق یعقوب ایدی. 7-8 یاشیمدان آشیقلیغا علاقه یئتیردیم. سؤزلری اؤیرنمگه باشلادیم. من قدیم 6-نجی کلاسا قدر درس اوخوموشدوم. اونا گؤره ائشیتدیگیم ناغیللاری و صحبتلری یازماغا باشلادیم.15 یاشیمدا ددهم آللاه رحمتینه گئتدی، 18 یاشیمدا کنددن اورمویا گلدیم. دئییردیم ناغیللاریم ناقصدیر. اونا گؤره شهرده ددهمین دوستونون یانینا، یعنی آشیق فرهادین یانینا گئتدیم. آشیق فرهادا اؤزومو تانیتدیردیم، دئدیم من دیزه تکه کندیندن گلمیشم. آدیم یوسف دیر، دده مین آدی یعقوب. دئدی سن آشیق یعقوبون اوغلوسان. دئدیم: بلی. چوخلو احترام قویوب، منه خوش گلدین دئییب، مندن آشیقلیغا گؤره سوال سوروشدو، منده دئدیم بونلاری بیلیرم.دئدی نئچه آشیق داستانی بیلیرسن، دئدیم: 24. سونرا آشیق داستانلاریندان احمد-ابراهیم داستانینین بیر بؤلومون سوروشوب، جوابینی ایستهدی. منده دئدیم؛ الی بوش اولماز، سازی وئرین ساز ایله جواب وئریم. دئدی چالا بیلیرسن، دئدیم بلی.
سونرا باشلاییب، بئله اوخودوم:
مظهرالعجایب سان، وصی مصطفا
یا سنه مولام
قدر گئجهسینده نماز اوستونده
بخش ائتدی، خاتمی ها سنه مولام
سونرا علیشاه دان سوروشدو؛ منده بئله جواب وئردیم:
علیشاه چاغیریر شاه مردانی
عالمین سروری شیر یزدانی
اون بیر اولاد ایله او بیر مولانی
منیم مولام کوثر اوسته ساقی دیر.
بئش – اون داستاندان بئله سوروشدو. دئدی اوغول، ناغیللاری چوخ گؤزل بیلیرسن.گل منیم یانیمدا، ساز چال و شاگرد اول. قدیمده ناغیل دئیهردیلر. داستان سورادان چیخدی، بو سؤز فارس ادبیاتیندان بیزه گلدی. من آشیق علی قیرمیزی باشداندا نئچه ناغیل اؤیرنمیشدیم.
قدیم تویلاردان تعریفله یین، او زمانلار نه جور اولاردی؟
قدیمده تویلاردا آشیق ناغیللاریندان دئیهردیلر. نه قدرده آشیغین ناغیلی چوخ اولسایدی، اونو لاپ اوستاد بیلردیلر. آشیق سیز توی اصلا اولمازدی. هانسی تویا آشیق گئتمه سه ایدی، او تویا گئدن آز اولاردی. یادیمدادی بیر سری بیر نفر تویونا آشیق آپارمامیشدی، هئچ کس گئتمه میشدی، اودا سونرا مجبور اولدو تویونا آشیق گتیره. بیر ائشیتمهلی احوالاتدا دئییم، من اوچ نفرین اؤزونونده، اوغلونوندا، نوه سینینده تویونو ائله میشم. یعنی بیر عائله دن اوچ نسلین تویونو ائله میشم.
آتانیز، آشیق یعقوبدان دئیین، اونون اوستادلاری کیم اولموشدولار؟
منیم آغامین اوستادی، آشیق امراه ایدی. آشیق امراه جانوئیسلی کندیندن ایدی. تقریباً 70 ایل اولار، وفات ائیله ییب.
سیزین آتانیز، آتاسیدا آشیق اولوب؛ اونوندا آدینی چکین، کیم ایدی؟
آشیق ایشو دئیهردیلر آدینا. من گؤرمه میشدیم. مندن چوخ قاباقلار وفات ائیله ییب. ایشو سازلاری مشهوردولار.
هاوالاردا، هانسی شاعرلرین شعرلرینی چوخ اوخویارسینیز؟
خسته قاسم، قربانی. من چوخ آشیق داستانلاریندان اوخویارام.
اورمونون قدیم آشیقلاریندان، کیملری خاطرلاییرسینیز؟
آشیق امراه جانوئیسلی، آشیق فرهاد، آشیق موسی تسمالیلی، آشیق علی قیرمیزی باش، آشیق چوبان باراندیزلی، آشیق قوربان جمال آوالی، آشیق رحیم اوشناوالی، آشیق لطیف اوشناوالی، آشیق نیت انگنهلی، آشیق مهدی گیژلرلی، آشیق علی خویلو، آشیق عزیز سامیرتیلی. بیر سازبند وار ایدی، آدی پیره ایدی. آشیق دگیلدی، آما چالیب، اوخویاردی. اونا گؤره اونادا اوستاد دئیهردیلر و آشیق حساب ائدردیلر. اودا مسیحی ایدی. آما اورمونون قدیملرده ان آدلیم آشیغی، آشیق فرهاد ایدی.
آشیق فرهادین شاگردلری کیم اولوب؟
فرهادین اصلی شاگردی، رحمتلیک آشیق عزیز ایدی. عزیز گؤزل اوخویاردی. آشیق فرهاد بیزلره دئیهردی؛ گلین اوتورون مجلسلریمده باخین گؤرون نئجه چالیرام، نئجه اوخویورام. هاردا آغلادیرام، هاردا گولدورورم. هاردا اوجا اوخویوب، هاردا یاواشلادیرام. بونلاری اؤیره نین. گلین ناغیللاری اؤیره نین.
اوستاد سیز ساز هاوالاریندا، آسوری دیلینده ده اوخویارسینیزمی؟
بله، نئچه قاطار سؤز واریمدیر، اونلاری اوخویارام.
آتانیز نئجه، آسوری دیلینده اوخویاردیمی؟
یوخ. اوخومازدی. آتام هئچ آسوری دیلینی باجارمازدی. بیر تورکو بیلردی، بیرده کوردو. بیزده آسوری دیلینی ائله کندده و آنامیزدان اؤیرنمیشدیک.
آشیق یعقوب اوحانئس، اوستادین آتاسی
آشیق ناغیللاریمیزا گؤره نه سؤز دئیه بیلرسینیز؟
جماعتین قدیملرده، ایمانی چوخ-چوخ ایدی. دئیه ردیلر، هر کسین یوخوسونا حضرت علی گلسه و بیر قیزی نشان وئرسه، هاردا اولسا، گرک گئدیب، اونو تاپاسان. آللاه بو ایکیسینی قوشا یارادیب. اونا گؤره بو ناغیللارین چوخونون موضوعسودا بو ایدی. جوان ساز گؤتوروب، یولا دوشردی و یولدا چوخلو قضالار و بلالار باشینا گلردی. یولونداکی، ماجرالار بیزلره عبرت اولوردو. جوانمردلیکلر، نامردلیکلر، بئله ها. بو ناغیللاردا اولدن آخیرا کیمی، ایمانلاری و کؤمکچیلری مولا علی ایدی. گؤسترن او ایدی، یئتیرنده او ایدی.
عزیزینم گؤسترن
زولفون اوزه گؤسترن
سنی منه گؤستریب
منی سنه گؤسترن.
نئچه گون بوندان قاباق، سالمندانلار اوچون بیر برنامه قویموشدولار ، منی ده دعوت ائله میشدیلر اوردا ساز چالیب اوخویام، اوردا شوخلوقجا دئدیم:
قدیملر عشق یوخودا الهام اولاردی و اوغلان قیزی گؤرمک اوچون شهرلر و اؤلکهلردن کئچردی تا او قیز اولان یئره یئتیشه، آما ایندی اینترنتین دالیندا اوتوروب، نئچه ثانیه ایچینده او بیریسی طرفی گؤرورلر. مثلا قیزلاریم اروپادا-آمریکادادیلار. اونلارلا اینترنت واسطه سی ایله دانیشیرام. من اونلاری گؤروروم، اونلاردا منی.
اوستاد شاگردلرینیز اولوب مو؟
منیم 4 شاگردیم اولوبدو. محمدعلی محمودی سولدوز شهریندن. آشیق حسن بوستان آوالی. رحمتلیک مسیحی آشیق ذکریا، آشیق زلفعلی بابازاده.
قدیملردن دئیین، قهوه لرده اوخودوغونوز زمانلاردا و سیزین باشینیزا گلن، پیس و یا خوش حادثه لردن؟
قوی بیر ماجرا تعریفله ییم. بو ماجرا هم پیس خاطره دیر و همده چوخ گؤزل. پیسی اوردادیرکی، منی پیچاقلامیشدیلار، یاخشی سی اودورکی، من ملانی یوخودا گؤردوم. قوی دئییم:
من بیر قهوه ده اوخوردوم، اؤزومو تعریفله میرم، آما مشتریم چوخالیردی و گئتدیکجه آد چیخاردیردیم. او زمان بعضی انسانلار منه پاخیل ائدیب، لات-لوتو اؤیره تمیشدیلر کی منی پیچاقلایالار تا من شهردن قاچام. بیرگون ساز الیمده اوخوردوم، گیردیلر ایچهریه، بیر پیچاق ضربه سی منیم الیمدن ووردولار، سونرا داوا ایسته دی بؤیویه، منی اوردان گؤتوروب آیری یئره آپاردیلار. سحریسی گون دا من چوخ ناراحات ایدیم. دئدیم دا من آشیقلیق ائتمهیهجگم. سونرا کندیمیزه گئتدیم. اوندا ننه م قالیردی. گئتدیم ننه مین یانینا. ماجرانی تعریفله دیم. ننه مده دئدی، دا شهره گئتمهیهجکسن. اوردا باشینا اویون گتیررلر. منده دا شهره گلمه دیم و آشیقلیقداندا اوزاق قالدیم.
بیرگون گئجه نی یاتمیش ایدیم، یوخودا بیر سید یوخوما گلدی. الینده ده بیر دنه گؤزل قیلینج وارایدی. گؤزل گؤی رنگده پالتارلاریدا وار ایدی. ددهمده منه علی نین خصوصیتلرینی دئمیشدی. یوخودا دئدیم بو حتماً حضرت علی دیر.
منه دئدی: یوسف.
دئدیم: بلی
دئدی: شهره نیه آشیقلیغا گئتمیرسن؟
دئدیم: میرزه سنه قوربان، منی شهرده قویماییرلار اوخویام. الیمیده یارالاییبلار. منده والله هئچ نه دن اوخومورام. حضرت علی دن، مولادان دئییرم. باشقا سؤز اوخومورام. آللاهین سؤزونو دئییرم. من قورخورام شهره گئدهم. گئتسم اؤلدوررلر.
دئدی: او کسدن کی اوخویورسان، منم. من همان علی یم. سحر دوراجاقسان، سازینیدا گؤتوروب، شهره گئده جکسن. آما اگر گئتمه یه سن، اوندا منیم سؤزومدن چیخیرسان. اوندا دا یاشایا بیلمهیهجکسن.
گؤزومو آچدیم، گؤردوم هئچ نه یوخدو. گئتدیم ننه می چاغیردیم. ننه مه تعریفله دیم، ننه م دئدی، ((قیتمه بیشور ))یعنی کول باشینا. او حضرت علی ایدی. سحر گرک سازی گؤتوروب، شهره گئده سن. علی سنین آرخا کؤمگیندیر. ایندی او واختدان 60 ایله یاخین اولار کئچیب، آما او گوندن بویانا بیر نفرده منه دئمه ییب، گؤزون اوسته قاش وار. قوربان اولوم کرم کانینا.
من مولا علی نین مرحمتیندن فایدالانمیشام. جوانلیقدا منیم باشیم بتر آغریاردی. علینین یادی و آدی منیم باشیمی توختادیب. ایندی ده وار، هله باشیم آغریماز.
بیر نصیحتیمده وار:
بیر نقطه و ذره جن علی نین ایستهینی اولسان، اودون ایچیندهده یانمازسان. درویشلره باخین اوددا یانمازلار، قیلینج اثر ائله مز، بونلار هامیسی علی عشقیدیر.
بو صدفلی سازلاردان صحبت آچین، تاریخلری نه زمانا کیمی گئدیب چاتیر؟
منیم اوچ ساز یم وار. بیری تزه دیر. آما ایکیسی قدیمی و اسکی سازلارداندیلار. بیری منیم بابامدان منه قالدیغی سازدیر، کی 158 یاشی وار. بیریده اؤزوم قاییرتدیغیم سازدیر کی، تقریباً 60 یاشی وار. 158 یاشلی ساز، ایشونون سازلارینداندیر. 60 ایللیک سازدا اوستا داداشین سازلارینداندیر.
اوستا داداش کیم ایدی؟
ارمنی ایدی. آدی داداش بایرامیان ایدی. باباری(ایندی بابارود اولوب) کندینده یاشایاردی.
آتانیزین جنگی کوراوغلوسوندان سؤز آچین، ائشیتمیشیک، عثمانلی بورایا گلنده اونلارین قاباغیندا بو هاوانی اوخویوب؟
بلی . او زمانلار مسیحی لر ایله، عثمانلی دولتی آراسیندا ساواش وار ایدی. عثمانلی مسیحی لری تعقیب ائدیردی. تا گلیب بیزیم کنده چاتمیشدی. هامی مسیحی لر قاچیب گیزلنمیشدیلر. آما منیم آتام او قوشونون قاباغینا چیخیب، جنگی کوراغلونو اوخوموشدو. اونلاردا دئمیشدیلر، بو ائله کوراوغلونون اؤزودور. بونلار ایله ایشینیز اولماسین.
اوستاد اؤزونوزدن بیر شعر اوخویون؟
قوی بیرین اوخویوم. بو شعری یئتمیش یاشا چاتاندا یازمیشدیم.
یاواش-یاواش
ساققالا دن دوشدو، پوزولدو اندام
ایسته ییر آغارا باش یاواش-یاواش
داها یئیهنمیرم برک غذالاری
تؤکولور دهاندان دیش یاواش-یاواش
***
تارلاشیب گؤزله ریم، گؤرمه ییر گؤزوم
ایکینی اوچ ائدیب، تیترهییر دیزیم
جوانلار ایچینده کئچمه ییر سؤزوم
یئتیشیر یئتمیشه یاش یواش-یاواش
***
بیرده اله دوشمز، جوانلیق کؤچدو
قامتیم دال اولدو، گؤزه تار دوشدو
همسن اولانلارین هامیسی کؤچدو
بیزه خبر گلیر کؤچ یاواش-یاواش
***
آشیق یوسف وصیت(vəsyət) فکرینه دوشدو
اجل پیمانهسین دولدوروب ایچدی
خبر گئتدی دوستلار گلدی یئتیشدی
دوزدولر مزارا داش یاواش- یاواش
آتانیزداندا بیر شعر اوخویون، لطفاًً؟
آتام تعریفله ییردی، بیرگون گؤی تپه کندینده آذربایجان بگلربگینین مجلسینده ایدیک، خاتین آددا مسیحی بیر قیز گلدی، مندن اونا تعریف دئمه گی ایسته دیلر، منده ائله او آن بئله اوخودوم.
بار الهی درگاهینا چوخ شوکور
نه گؤزل یارادیب سن کیمین خاتین
پای انداز دؤشرم بیزه گله سن
بیر گئجه قوناغیم اولاسان خاتین
***
بار الهی وئریب سنده حکمتین
بیر گؤزل سئومیشم خاتین دیر خاتین
ائیله دی منیمله بوردا صحبتین
نه گؤزل یارادیب سن تکین خاتین
***
اوجادیر گردنین بلور بوخاغین
لاله تک شعله وئرر یاناغین
سن آللاهی مندن توتما یاشماغین
بیر رحم ائیله من فقیره باخ خاتین
***
آشیق یعقوب چوخ سؤز دئدی اؤزونه
بو سینه م یانیبدیر عشقین کؤزونه
چوخ یالواردیم گؤی تپه نین قیزینا
بیر گئجه قوناغیم اولمادین خاتین
بیر قوجامان آشیق کیمی و اورمو آشیق مکتبی نین اوستادلاریندان بیری اولاراق، آشیقلارا نصیحتینیز نه اولا بیلر؟
ساز ایله سؤز برابردیر. یعنی ائله سؤز اوخوسونلار کی، هاوایا گلسین. ایندی باخین گلیرلر دئییرلر، فلان آشیق اوخویور آما سؤزلری او هاوایا گلمهییر. بودا باعث اولور کی، آشیقلیق ضعیفلهیه و قولاق وئرنی ده آزالا. بیرده گئتسینلر، اوستاد و قوجا آشیقلاردان سؤزلری و صحبتلری اؤیرهنسینلر، ایندی ائله هرکس بیر آز ساز چالماغی اؤیرهنیر. دئییر من آشیغام. قدیم بئله دگیلدیر.من خسته قاسمین داستانینا او زامان 300 تومن پول وئردیم تا آشیق علی قیرمیزی باش منه اؤیرهده. ایندی من 47 داستان بیلیرهم و دفترلریمده بو داستانلاریدا یازمیشام. آشیقلارا دئییرم گلین اؤیره نین. منیم عؤمروم نئچه گوندور، گئدهرم بونلاردا قالار.
آیری سؤزومده بو اولا بیلرکی، روزی وئرن آللاهدیر. آشیغین گرک گؤزو پاک اولا، اؤزو پاک اولا. بیر نفر گرک آشیقدان اینجیمیش اولمایا. آللاهین عشقی گرک انسانین اوره گینده اولا. آللاهین عشقی ایله آلیشان اوره ک، هئچ واخت ناخوش اولماز. آللاهی یاد ائدن کیمسه نین، دوکتوره احتیاجی اولماز.
دوللو مصطفانین سؤزلرینه باخین:
قادر آللاه وئر بودور سندن رجام
مسکینم یئتیر گردنینین پاییندان قوجام
ملول اولما دلی کؤنلوم حقدن ایسترم بیر جام
مست می سرخوش گزرم، ملولام مستان منیم.
واختینیزی بیزیم اختیاریمیزا قویدوغونوزا گؤره تشکر ائدیرم؛ چوخ ساغ اولون.
سیزده ساغ اولون.
آشیق یوسف اوحانئسین سس فایل لارینی ائندیرمک اوچون آشاغیدا اولان لینکلری تیکلایین:
کسمه دیوان هاواسی- 873 کیلوبایت
آدیم احمد اسدی دیر. اورمودا یاشاییرام.